Het is moeilijk om iets te zeggen over het werk van Lotte van den Berg zonder te vervallen in clichés. Wat betekent het vandaag nog wanneer theater ‘een ontmoeting’ wordt genoemd? Een ‘ruimte voor gesprek’? Een ‘politieke vrijruimte’? Marketingpraatjes: ze leggen een flinterdun laagje van publieksbetrokkenheid bovenop een voorstelling die vaak alsnog een klassieke vorm […]
Daar zit je dan. Op een plastic tasje van Shariff in een hoekje bij Utrecht Centraal Station. De mensen die voorbijkomen zien je, zien je niet, of beslissen om je niet te zien. Uitkijkend over het busstation met alleen je rugtas op je schoot, voel je even de eenzaamheid van het buitengesloten zijn van het normale leven van de stad.
Met Street doet Lotte van den Berg een poging om de onzichtbare wereld van de dakloze zichtbaar te maken. Even buiten het centrum van Utrecht ligt een mooi stadsparkje waar het fluitekruid volop in bloei staat. Daar, uitkijkend op een rijtje prachtige herenhuizen en het superdeluxe witte hotel Karel V, wordt de groep toeschouwers opgewacht door performer Floor van Leeuwen, theatermaker Lotte van den Berg en de dakloze Shariff en Berhane. Berhane komt uit Ethiopië en woont sinds zes maanden op straat. De Egyptische Shariff, bang om buiten te slapen, is tot nu toe steeds een bed aangeboden. Zij zijn onze gidsen op een wandeltocht door de stationsbuurt in Utrecht.
De scènes die we onderweg te zien krijgen zijn filmische, verstilde beelden. Een vrouw wast zich in de struiken, een man struint doelloos in het park, een vrouw kruipt bij een man in de slaapzak onder een viaduct. Het zijn mooi geënsceneerde momenten die een inkijkje geven in de alledaagse handelingen van de dakloze. De publieke ruimte, de stad waar het verkeer doordendert, is de private ruimte van de zwervers. De straat is hun huis. Hier slapen ze, lopen ze, wachten ze, wassen ze zich.
Het zou gemakzuchtig kunnen overkomen. Loop een rondje door Utrecht met twee ‘echte’ zwervers en zet vervolgens de toeschouwer in zijn eentje in diezelfde positie om het zelf te ervaren, en voila, je hebt een geëngageerde performance. Alsof die tien minuten eenzaamheid bij het station ook maar in de buurt komt van wat iemand die al vijftien jaar op straat leeft meemaakt.
Het zou ook moralistisch kunnen overkomen. Het publiek (ook wel bekend als de ‘eigen parochie’) wordt getoond dat deze daklozen heel aardige mensen zijn en dat we ze voortaan toch echt niet meer zomaar voorbij mogen lopen zonder ze te zien. Hoewel Street zich op het randje begeeft van gemakzuchtigheid en moralisme, valt juist door die tien minuten eenzaamheid op het plastic zakje het kwartje naar de juiste kant. Want voor even is je blik op de straat en de mensen die daar wonen anders dan voorheen.
(foto: Kris Dewitte)
