In Hausbesuch Europa onderzoekt het Berlijnse collectief Rimini Protokoll het begrip Europa in de vorm van een gezelschapsspel. Na verschillende rondes komen de spelers tot de kern van de vraag: wat is democratie en hoe functioneert een gemeenschap? Maar de spelers krijgen ook te maken met de heimelijke achterkamertjespolitiek.

Op het toegestuurde ticket staat het adres van het appartement, want elke editie van Hausbesuch Europa speelt zich af in een andere Berlijnse woning. In de krappe langgerekte woonkamer aan de Monumentenstraβe in Schöneberg staat een geïmproviseerde tafel. In het midden van die tafel ligt een groot vel papier met daarop een getekende kaart van Europa. De spelmaster leidt de bezoekers, vijftien in totaal, naar de tafel en iedere deelnemer krijgt de opdracht om op die kaart met gekleurde viltstift een aantal punten te markeren; daar waar je geboren bent, daar waar je woont en een plek die een grote rol heeft gespeeld in jouw leven. De punten worden vervolgens met elkaar verbonden en zo ontstaan op de kaart verschillende routes. Een enkele lijn bevindt zich buiten de kaart.

Nieuwe instructies van de vriendelijke spelmaster volgen als de spelers eenmaal aan de tafel zitten en de werking van een klein machientje wordt uitgelegd. Met een druk op de groene knop komen, onder begeleiding van een mechanisch, theatraal geluid, witte bonnetjes uit dit apparaatje. Afhankelijk van de instructies is het bonnetje lang of kort. Het mysterieuze machientje gaat rond en alle vijftien deelnemers lezen hun opdrachten hardop voor. In de eerste ronde van het spel wordt vooral de vrouwelijke host ondervraagd; hoelang woont ze hier, wat zijn de geluiden die ze hoort van haar buren en wie zijn de personen op de foto’s aan de wand? We krijgen een insight en arriveren zo zelf ook een beetje in het hier en nu.

Dan continueert het spel met een volgend level. We krijgen les in de Europese geschiedenis en leren onze medespelers – een opvallend internationaal gezelschap met veel referenties in de kunst – kennen aan de hand van een reeks vragen. Die worden gaandeweg de avond steeds politieker. Wie heeft er vertrouwen in de democratie en wie niet? Wie profiteert van het kapitaal en wie minder? Er zijn ook meer praktische opdrachten: de Europacake wordt in de oven geschoven, iemand kruipt onder de tafel door en spelers dagen elkaar uit in een stilte, waarvan de groep zelf de lengte mag bepalen.

Competitie is een feit als in het laatste en meest spannende deel van het spel de gemeenschap wordt opgedeeld in koppels en het spel aanmerkelijk minder transparantie kent. Details en elementen uit het spel keren terug en oordelen worden geveld via een digitaal tabblad, dat alle resultaten direct ook inventariseert en direct verwerkt in statistische taartschijven. Taartschijven die overigens wel vaker een rol spelen in het interactieve werk van Rimini Protokoll. Denk aan 100% Amsterdam, een spel op het podium, dat niet lang geleden werd gespeeld met honderd Amsterdamse bewoners. De gemeenschap staat altijd centraal in de performances van Rimini Protokoll. Steeds wordt bij een thema de juiste vorm gezocht, waarin de grens tussen publiek en speler, net als nu, vervaagt.

Uiteindelijk worden de behaalde punten van de koppels afgetrokken en opgeteld volgens de logica van de democratie. Dat gaat niet zonder politieke spelletjes en zo ondervinden de spelers zelf hoe het precies werkt, die achterkamertjespolitiek. Niet dat het spel zo ernstig is, want er komt genoeg humor vrij. Met pijn in de buik trekt onze Engelse gast in die laatste ronde aan de hand van een opdracht de grens, die zich een dag na de Britse verkiezingen heeft aangediend tussen Schotland en Groot-Brittannië. En de koppels? Die mogen kiezen of ze voor of tegen die grens stemmen. Plots schuren we die avond dan toch akelig langs de realiteit. Het gesprek over de Schotse stemmers gaat nog even door, nadat de warmgebakken caketaart precies volgens het scoresysteem is verdeeld en de winnaars van de avond bekend zijn gemaakt. Wat betekent die nieuwe grens voor de toekomst van Europa? De meningen zijn verdeeld. Het bewees nog maar eens hoe actueel deze materie is. Europa is something to chew on!

Foto: Pigi Psimenou