Ga een smal zijstraatje in van de Haagse Dennenweg, vlakbij de Lange Voorhout, en daar ligt Literair Theater Branoul. Al jarenlang is dit een plek waar romans, poëzie of verhalen een theatrale vormgeving krijgen. Vroeger had het theater stoelen van de befaamde Deux Chevaux als zitplaats, maar die zijn helaas verdwenen. Bij de nieuwste voorstelling Herostratos naar Jean-Paul Sartre zou dat wel toepasselijk geweest zijn. De muziek die tussen de scènes klinkt is in elk geval fraai Frans getoonzet.

Regisseur Tom Jaspers heeft het verhaal Herostratos (1939) van Sartre vermengd met zijn befaamde toneelstuk Huis clos (1945) ofwel Met gesloten deuren. Dat is bijzonder. En het knappe is, de voorstelling is meer dan geslaagd. In Sartres verhaal Érostrate, al geschreven in 1936 en opgenomen in de befaamde bundel Le mur (De muur), is een beklemmend en macaber verhaal van een jongeman, Paul, die zich wapent met een pistool waardoor hij denkt extreem mannelijk te zijn. Hij droomt van moordpartijen, die hem beroemd maken. In de Griekse mythologie is Herostratos een man die een tempel verwoestte; nu staat zijn naam synoniem voor iemand die door een misdaad beroemd wil worden. Deze Paul nodigt elke zaterdag een prostituee uit op zijn kamer, waar hij haar naakt laat paraderen en dansen. De opgeslotenheid van die twee in een kamer doet, inderdaad, denken aan de eenakter Huis clos met de befaamde zin: ‘De hel, dat zijn de anderen.’

In Jaspers’ regie zijn een man en een vrouw opgesloten in een anonieme hotelkamer, ingericht in de stijl van second-empire. Zij is het kamermeisje, fraai gekleed in het felrood met een hoedje op. De openingscène is verrassend: zij komt op door een luik hoog boven de deur. Want de deuren zijn gesloten. Er staat een bronzen beeld en een ronde bank is gekruld om een pilaar. De jongen draagt wat slonzige kledij en een leren, typisch Frans jasje. De voorstelling begint met de raadselachtige aanwezigheid van de jongeman in die hotelkamer: hoe kan hij zijn binnengekomen? Actrice Anna Nijenhuis zet meteen op schitterende wijze de toon: ze flirt en verleidt, houdt de jongen op afstand en zoekt toenadering. Ze weet alles over hem, vooral van zijn geheime intentie: dat hij mensen wil doodschieten met zijn revolver. Hij heeft 102 brieven met zijn voornemen rondgestuurd aan schrijvers en prominenten. Acteur Huib Cluistra heeft de juiste dreiging die van zijn personage moet uitgaan: onberekenbaar en impulsief, nu eens bang dan weer agressief.

Dit is de Huis clos-sensatie in optima forma. Het tweetal is afgesneden van de werkelijkheid. Als het meisje in seksueel opzicht de overhand neemt en enige tederheid wil wisselen, weert hij vol angst af. En plots zijn de rollen omgekeerd: hij dwingt haar zich uit te kleden en zich voor hem te vernederen. Dit is seksualiteit met de ogen. In tegenstelling tot het originele verhaal zien we geen pistool in deze regie, dat is een goede keuze. Suggestie van een pistool is al meer dan voldoende. Herostratos is een bijzondere voorstelling, prachtig geconcentreerd op taal. Regisseur Tom Jaspers, eerder dit seizoen betrokken bij de voorstelling Stormvogels door een nieuw, jong gezelschap, heeft door die combinatie van toneelstuk en verhaal een bijzondere combinatie gemaakt. Het contrast in speelstijl tussen de flamboyante, dartele Anna Nijenhuis en de broeierige, geladen Huib Cluistra is mooi uitgebuit. Literair theater op hoog niveau.

Foto: Lonneke van der Palen