In Hengelo staat het Oyfo Techniekmuseum. Van stoommachines tot robots zie je daar de ontwikkeling van de apparaten die we nu gebruiken. Ook die van de smartphone, die ooit begon als analoge telefoon waarvoor mensen in een centrale de ene telefoon met de andere verbonden, door de juiste stekker in het juiste stopcontact te steken. In opdracht van het museum maakte Theater Sonnevanck een voorstelling voor iedereen vanaf zes jaar die zich in zo’n centrale afspeelt. Nu gaat Monofoon op theatertournee door heel Nederland.

In zo’n ouderwetse telefooncentrale met ontelbaar veel telefoondraden en stopcontacten werkt een man. Heel precies is hij. Hij schrijft heel secuur de telefoonnummers over in een logboek, hij houdt zijn potloden mooi scherp geslepen, hij drukt precies op tijd op de knoppen om de telefoons te laten rinkelen en als hij even vrij heeft, poetst hij heel aandachtig zijn grote glanzende trofee op. Alles gaat altijd vlekkeloos, precies zoals hij het graag heeft.

Laurens van Lottum speelt de man, Arend heet hij, met mooi afgemeten fysiek en mimiek. Heel keurig houdt hij zijn vingers in zijn oren om de gesprekken niet af te luisteren. Maar wanneer er een niet-bestaand telefoonnummer wordt gedraaid, reageert hij explosief. Dit was niet voorzien! En de dag liep net zo fijn op rolletjes! Paniekerig duikelt hij het juiste bandje op uit een eindeloos diepe la en speelt de boodschap af dat dit nummer niet in gebruik is. Pfiieww, dat liep goed af.

De wereld van Arend wankelt verder wanneer hij per ongeluk een keer ‘Ik ook!’ roept in een telefoongesprek tussen twee mensen. Het wordt helemaal erg wanneer iemand hem zelf begint op te bellen. Iemand die hem ziet, en weet dat hij daarnet heel boos is geweest. Dat hij de fout maakte om zich in een gesprek te mengen en zijn knie heeft gestoten. Dat het niet makkelijk voor hem is om met zulke fouten om te gaan. Wie is dat toch, die stem aan de andere kant van de lijn? Via een mooi wonderlijke ingreep met het decor krijgt Arend het vermogen om naar zichzelf te kijken van een afstand, en te reflecteren op zijn eigen onvermogen.

Theatermaker Simon Boer bedacht de voorstelling, schreef de tekst en muziek en ontwierp en bouwde het ingenieuze decor en de digitale video- en lichttechnologie. Monofoon speelt zich af in een wereld die niet meer bestaat, van houten archieflades, zwart bakelieten telefoonhoorns en handgeschreven logboeken. Het is heel erg leuk om te beseffen dat er een complete digitale wereld achter de schijnbaar analoge centrale schuilgaat, en na afloop van de voorstelling in Theater Zuidplein nemen van Lottum en Boer uitgebreid de tijd om al die vondsten aan hun jonge publiek te laten zien en uit te leggen.

Dit interactieve nagesprek is zeker van toegevoegde waarde in de context buiten het techniekmuseum, waar het jonge publiek de historische context van de telefonie niet gepresenteerd krijgt. Maar wel donders goed snapt dat Arend nog moet leren dat fouten maken menselijk is en dat hij niet zo onvergeeflijk moet zijn naar zichzelf.

Foto: Simon Boer