‘Een archief is het fundament voor de toekomst én is van belang voor besef van onze theaterhistorie.’ Dit zei regisseur en voormalig artistiek leider van diverse toneelgezelschappen Hans Croiset tijdens een bijeenkomst over de noodzaak van het archiveren van toneel. Tijdens een drukbezochte bijeenkomst in het Allard Pierson tijdens het Nederlands Theater Festival lieten enkele deskundigen en betrokkenen hun licht schijnen op de noodzaak van het archiveren. Het thema en de titel luiden dan ook: ‘Wat wil je bewaren? Archivering van het niet-tastbare.’
Met twee acteurs van Collectief Blauwdruk als moderator werd duidelijk dat bewaren van cruciaal belang is. Lisa Lucassen, archiefbeheerder van de Theatercollectie van het Allard Pierson, somde op wat er zich zoal bevindt in het theaterarchief, ooit gevestigd als Theater Instituut Nederland (TIN) in een pand aan de Herengracht in Amsterdam, nu gehuisvest in Amsterdam Zuid-Oost.
Het is een ongelooflijke schatkamer, die inmiddels bijna een eeuw bestaat, met vijfhonderd maquettes, tienduizenden affiches, dertigduizend teksten uit de voorgaande eeuwen en nog eens dertigduizend uit de een-en-twintigste eeuw, plakboeken, scripts vol aantekeningen waarmee regisseurs werkten en zo’n vijftigduizend foto’s. Omdat het vroegere instituut Klank en Beeld in de Theatercollectie van het Allard Pierson is opgegaan en door de Universiteit van Amsterdam als erfgoed wordt beheerd, telt de verzameling ook nog eens een schat aan audiovisuele middelen.
Lucassen benadrukt dat het archief ‘voor het publiek toegankelijk is’. Hoewel er niet echt een fysieke ruimte is, kan iedereen materiaal aanvragen en bestuderen, bijvoorbeeld in de onderzoekszaal van het Allard Pierson. Ook kan via digitale wegen het erfgoed bestudeerd worden.
Al behoren de podiumkunsten tot de vluchtige kunstvormen en vooral levende kunstuitingen, de inzet en overtuiging van de Theatercollectie zijn waardevol. Lucassen: ‘We bewaren voor de eeuwigheid, we gaan niet alsnog weggooien ofwel de-selecteren.’ De Theatercollectie verwerft op vele manieren haar bezit, vooral via schenkingen van particulieren of gezelschappen. ‘Mensen weten ons te vinden’, aldus Lucassen.
Recent verwierf de Theatercollectie de archieven van de inmiddels niet meer bestaande groep mugmetdegoudentand, performer Michael Matthews en van Croiset. Op bevlogen wijze schetste Croiset het ontstaan van zijn immense archief, dat bijna zes meter beslaat: het begon met Ko van Dijk die alles bewaarde in plakboeken en de toen jonge Croiset vertelde hoe je dat moest doen.
Croiset noemt zijn archief nadrukkelijk een ‘werkarchief’. Hij gebruikte het – vóór de schenking aan de Theatercollectie – om nieuwe regies, van bijvoorbeeld Vondel of Brecht, voor te bereiden of nieuwe voorstellingen te vergelijken met zijn eigen vroegere regies: ‘Nieuwsgierigheid is de drijfveer.’ Dat beaamde Marit Adriaanse, archivaris van Ulrike Quade Company. Een archief dient beslist niet alleen om achteruit te kijken, maar ‘ook voor toekomstig gebruik van nieuwe voorstellingen en om artistiek onderzoek te doen’.
Lucassen liet weten dat het niet meer van deze tijd is om schoenen- of zelfs bananendozen vol ongeordend materiaal aan de Theatercollectie over te dragen. Om particuliere verzamelaars te helpen bij het archiveren, maakte Podiumkunst.net een brochure, een quick start, over het bewaren van uitingen in de sectoren theater, dans en muziek. Tips zijn onder meer een onderscheid te maken tussen materiaal dat gericht is op het creatieve proces en materiaal dat samenhangt met de artistieke leiding en of zakelijke leiding van een productie.
Bijzonder interessant voor wetenschappelijk onderzoek zijn bijvoorbeeld scripts en aantekenboeken van regisseurs en decor- en kostuumschetsen. Die zijn uniek en op die manier kan de latere onderzoeker toch een beeld krijgen van hoe theater vroeger werd gemaakt. Croiset formuleerde het mooi: ‘Als je alle regieboeken en scripts van een regisseur als Peter Scharoff naast elkaar legt, krijg je een goed beeld van zijn werkwijze.’
Deze bijeenkomst was bedoeld als kick-off voor het symposium dat in februari 2025 in het Allard Pierson wordt georganiseerd over het archiveren. Dit ter gelegenheid van het 100-jarige jubileum van de Theatercollectie.
Foto: Nichon Glerum
De Staat van het Theater, de traditionele opening van het theaterjaar, werd gisteren onderbroken door een protestactie van een groep boze theatermakers. Na een korte of lange structurele ondersteuning van het Fonds Podiumkunsten verliezen ze vanaf 2025 hun landelijke subsidie. ‘Hier staat de kapitaalvernietiging.’ (meer…)
Het archief van theatermaker Hans Croiset is op 31 oktober overgedragen aan het Allard Pierson, dat v0or de Universiteit van Amsterdam waardevol cultureel erfgoed verzamelt, beheert, ontsluit, onderzoekt en presenteert. Croisets archief maakt nu deel uit van de ‘collecties uitvoerende kunsten’. (meer…)
Ex-partner Peter Sas heeft gisteren het archief van Michael Matthews officieel en feestelijk overgedragen aan het Allard Pierson. Na korte voordrachten en de nodige ondertekeningen, kon het gezelschap een blik werpen op een mini-expositie in twee vitrinekasten met unica uit Matthews’ unieke eigen carrière. (meer…)
Naar aanleiding van de hoorzitting van de vaste kamercommissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap schreven de initiatiefnemers van De Agenda het volgende opinie-artikel over de samenstelling van de lijst met vertegenwoordigers van de culturele sector. “Het gezelschap wordt gedomineerd door een generatie die de afgelopen decennia de boventoon voerde in het culturele veld, terwijl er […]
Rond een grote fauteuil in een lege industriehal worstelen een man en een vrouw met wat over is van hun relatie. Fundament is een productie van Atelier Oerol. Het stuk speelde vorige zomer al, maar is in een nieuwe versie te zien tijdens Festival Boulevard. Het is het debuut van de jonge schrijver en regisseur Wilhelmer […]
