Telenovela’s, de exuberante Braziliaanse vorm van soap, kent veel navolgers op het Zuid-Amerikaanse continent. De onwaarschijnlijke afslagen die dit genre neemt in de nimmer eindigende verhalen die het vertelt zijn zeker een inspiratiebron geweest voor deze Chileense vertelvoorstelling, waar drie acteurs middels chronologische monologen het droevige relaas doen van het lot van het centrale karakter dat het werk ook zijn titel geeft: vaca, het Spaanse woord voor koe.

Satire middels een ad absurdum uitgesponnen incident of gegeven: de wereldliteratuur kent er prachtige voorbeelden van. Met name de Russische letteren scoren heel goed op dat gebied: Gogol, Boelgakov, en meer recentelijk Erofeyevs door Schnittke op muziek gezette Life with an Idiot zijn smakelijke voorbeelden van deze literaire vorm van maatschappijkritiek. Want daar gaat het natuurlijk om: middels de satire worden ontoelaatbare maatschappelijke praktijken aan de kaak gesteld. Zo ook in deze voorstelling waar de waarheid tot koe verwordt.

Het geestige basisgegeven is: Fresia wordt door haar vriendin Aurora gevraagd of zij voor een weekje op een koe kan passen omdat zij in haar flatje geen plek heeft voor het dier. In een hoog tempo volgen we de verdere lotgevallen: Fresia raakt ondanks alle waarschuwingen gehecht aan het dier, zeker als Aurora onvindbaar blijkt en het dier weken lang niet komt ophalen. Als blijkt dat de koe allerlei gebreken vertoont, komt er een stoet karakters langs om een bestemming te zoeken voor het dier en als het even kan daar ook een slaatje uit te slaan. De verbazingwekkende voorstellen die gedaan worden door onder meer de betrouwbare slager, de betrouwbare cardioloog, de betrouwbare archeoloog, de in-en-in slechte betrouwbare veterinair kunnen op deze pagina niet uit de doeken gedaan worden.

Maar de conclusie die gaandeweg getrokken wordt is heel expliciet: niet de koe zelf is het object waar het om gaat, maar Het Bezit op zich is heilig, ongeacht welke vorm dat bezit aanneemt. De anti-kapitalistische inspiratie is hier heel expliciet.

Het verhaal meandert in een razend tempo de waanzinnigste kanten op en de acteurs leveren hun aandeel met minimale hulpmiddelen: alles staat in dienst van de vertelling, dat is de ronkende motor van deze voorstelling. De amusante groteske wendingen doen het publiek reageren van grinnik tot schaterlach.

Een terugkerend thema dat vanaf het begin geïntroduceerd wordt, is de manipulatie van de media: zij zijn het die uiteindelijk definiëren wat cultuur is. Als een van de karakters miljoenen aangeboden krijgt in ruil voor een archeologische ontdekking, slaat zij die af ten gunste van het alternatieve aanbod: dat zij haar eigen tv-kanaal kan exploiteren, want zij begrijpt kennelijk waar de échte macht resideert.

Ongetwijfeld is het verhaal rijk gelardeerd met toespelingen en verwijzingen naar specifiek Chileense mensen, verschijnselen en gegevens, maar dat verhindert het Noorderzon-publiek niet om zich te vermaken met de talloze kronkelvondsten die met veel aplomb door de acteurs gebracht worden. De boventiteling geeft vertaling in het Engels als de acteurs live in het Spaans spreken, de tussentitels die nodig zijn voor het narratief worden zowel in het Spaans als in het Engels vertoond.

De première in Weimar heeft slechts enkele dagen geleden plaatsgevonden, maar de voorstelling dendert nu al goed ingespeeld door op TGV-snelheid. Noorderzon slaagt er regelmatig in voorstellingen te programmeren die uniek genoemd mogen worden: een vertelvoorstelling in deze vorm zul je in het Nederlands taalgebied niet vaak tegenkomen.

Foto’s: Jan Westerhof