Welke onhoorbare geluiden maken gebouwen als ze alleen zijn? Voor Project Overtone doet kunstenaar Bouke Groen geluidsmetingen van bijzondere architectuur en laat die verwerken in composities voor een koor. Het project kende al edities in Wroclaw, Leeuwarden en Groningen en nu, tijdens het Zeelands Nazomerfestival, staat de watertoren van Axel centraal. Als het gelegenheidskoor de compositie ter plaatse ten gehore brengt, voelt het alsof je een kostbaar geheim wordt toevertrouwd.

De watertoren van Axel is een van de hogere watertorens van Nederland, nog in originele staat, en aangewezen als jong industrieel monument. De hooggelegen waterreservoirs worden gedragen door een betonnen constructie, met als resultaat een enorme lege welkomsthal. Een trap cirkelt langs de muur omhoog tot de eerste lekvloer op 28 meter hoogte. Wie die trappen beklimt, kan beter niet te veel hoogtevrees hebben. Door de kleine raampjes, waarvan de meeste ondoorzichtig zijn, voorziet een verkleurende, laaghangende zon het betonnen skelet en de bruinrode baksteen van een warme gloed.

Om te beginnen verdelen we ons in vier groepen, zodat we ons kunnen verspreiden over de kleine verbindingsplatforms tussen de trappen, die tientallen meters in hoogte verschillen. Het koor, ook verdeeld over de volledige hoogte van de hal, begint. Een klank ontstaat beneden, wordt overgenomen en reist van koorlid naar koorlid helemaal tot boven. Je fantaseert de wind door de kieren, het kreunende hout van de trappen, al die architectuur en bouwmaterialen waarop stilletjes krachten werken en die nu luidkeels en ongeremd door de hal galmen.

Drie ruimtes zijn op die manier hoorbaar gemaakt en elke ruimte gonst mee met de koorzang. De galmende akoestiek van de trappenhal, de zangerige pijpleidingen op de eerste lekvloer en de doffe echo van het bedompte waterreservoir – de compositie die Celia Swart baseerde op de metingen in elk van de ruimtes, bevat hun kwaliteiten en versterkt ze. Ondertussen resoneert het gebouw mee om zo een eigen bijdrage aan het concert te leveren.

Elke positie ten opzichte van de muren en het koor verandert de luister- en kijkervaring – niemand maakt hetzelfde mee. Stond je naast een koorlid op de trap, dan herken je haar stem ook als de leden zich weer samenvoegen en blijf je begaan met haar solo’s. Richt je je oor op de muur, dan hoor je die meetrillen en -zingen. Sta je hoger of lager op de trap, dan zal een toon beginnen of eindigen bij jou, terwijl ikzelf ongeveer in het midden stond.

Na Axel zouden ook Rotterdam en Den Haag nog aan bod moeten komen in Project Overtone. Iets om naar uit te kijken – wat een mooie samenwerking met een overgebleven gebouw dat zo’n prominente plek inneemt in het landschap.

Foto: Tineke Boer