In een uitgebreide reconstructie van NRC blijkt dat ITA intern heeft laten weten dat medewerkers die zich schuldig hebben gemaakt aan grensoverschrijdend gedrag, niet geschorst of ontslagen zullen worden. De krant is in het bezit van een geluidsopname van een ingelaste personeelsbijeenkomst op 9 juli, waarin de resultaten van twee recente onderzoeken naar sociale veiligheid worden gedeeld. Uit die onderzoeken bleek onder meer dat een op de drie huidige medewerkers bij ITA te maken heeft gehad met grensoverschrijdend gedrag.

NRC voerde sinds september 2023 gesprekken en correspondentie met 30 mensen, onder hen 17 (oud-)medewerkers van ITA. Daarnaast bekeek de krant jaarverslagen en Instagramposts en wist het de hand te leggen op interne stukken van ITA, e-mails, WhatsApp-gesprekken en dus een geluidsopname.

De krant voerde onder meer gesprekken met ensemblelid Hélène Devos, die volgens het artikel sinds 2017 stelselmatig melding maakte van fysiek en mentaal geweld binnen het ensemble. Als ze uiteindelijk in de zomer van vorig jaar aan algemeen directeur Clayde Menso en aantredend artistiek directeur Eline Arbo laat weten ‘om veiligheidsredenen’ niet meer met bepaalde acteurs te willen werken, wordt Devos uit voorstellingen gehaald. Eind november 2023 is Devos door ITA gesommeerd om zich niet meer negatief over collega’s in het openbaar uit te spreken, anders dreigt ontslag op staande voet.

De afgelopen maanden liet ITA, mede naar aanleiding van de uitlatingen van Devos, twee onderzoeken uitvoeren naar de sociale veiligheid binnen de organisatie: een persoonsgericht onderzoek naar aanleiding van de meldingen van Devos en een breed onderzoek naar de werkcultuur binnen de organisatie. Alleen het laatste onderzoek is onlangs openbaar gemaakt. Daaruit rijst het beeld van een angst- en doofpotcultuur, waarin ongewenst gedrag in hoge mate genormaliseerd is en binnen het acteursensemble meermaals sprake is geweest van grensoverschrijdend gedrag, zoals ‘al dan niet intentioneel fysieke pijn toebrengen tijdens toneelspel, schreeuwen of schelden na het maken van een fout en kwetsende opmerkingen maken’.

Menso liet volgens NRC in de personeelsbijeenkomst weten dat de organisatie ‘passende maatregelen’ zal treffen, maar dat er dus geen schorsingen of ontslagen in de lucht hangen. Over de aard van die maatregelen is niets bekend. Ook rondom de verschijning van de onderzoeksresultaten begin juli weigerde Menso zich daar na meerdere verzoeken over uit te weiden.

De meeste meldingen zijn afkomstig uit de periode dat Ivo van Hove samen met Wouter van Ransbeek en Margreet Wieringa de directie vormden. Op de resultaten van de onderzoeken bleef een inhoudelijke reactie van Van Hove vooralsnog uit. Op 8 juli liet hij aan de Volkskrant weten ‘op een later moment te reageren’. Aan persbureau ANP verklaarde hij drie dagen later alleen ‘diep geraakt’ te zijn. Door NRC is Van Hove de afgelopen weken vijf keer telefonisch benaderd, maar hij wilde niet in gesprek.

Gastregisseur en adviseur
Na zijn vertrek in september 2023, blijft Van Hove nog aan als gastregisseur en adviseur van het gesubsidieerde theatergezelschap. Hij behoudt daarbij volgens NRC zijn directeurssalaris van ‘bijna 145.000 euro’ en mag op uitnodiging van Arbo in 2025 bovendien drie gastproducties bij het gezelschap regisseren. Acteurs die beschuldigd zijn van grensoverschrijdend gedrag, spelen mee in deze voorstellingen, schrijft de krant. Van Hove is op dit moment ook intendant van de Ruhrtriennale in Duitsland, waar overmorgen zijn nieuwe regie I Want Absolute Beauty met Sandra Hüller in première gaat.

NRC spreekt nu bovendien, in tegenstelling tot eerdere berichtgevingen in de media, ook expliciet van ‘onvrijwillig vertrek’ van voormalig directieleden Van Ransbeek en Wieringa. Geen van hen wil de redenen van hun vertrek aan de krant toelichten, vanwege de voorwaarden in hun vaststellingsovereenkomst. Wel is duidelijk dat beiden een vertrekpremie kregen.

ITA schrijft geen medewerking te hebben verleend aan de totstandkoming van de NRC-reconstructie, ‘omdat we van mening zijn dat de eerdere verklaringen over de organisatie, het cultuuronderzoek en onze stappen voorwaarts voor nu afdoende zijn’.

Volgens de theaterinstelling is het verzoek om het artikel voor publicatie te mogen ontvangen, door NRC meermaals ‘op oneigenlijke gronden’ geweigerd. ‘Uiteindelijk hebben we voor publicatie een conceptversie van het artikel mogen inzien op de redactie van de krant. De inhoud van het artikel sterkt ons in de keuze geen medewerking te verlenen. Het artikel is gebaseerd op suggesties, aannames, feitelijke onjuistheden en een gebrek aan nuance en doet daarom in onze optiek geen recht aan de werkelijkheid.’

Lees hier de volledige reconstructie in NRC.
Lees hier de volledige schriftelijke reactie van ITA.

Foto: ANP (Hollandse Hoogte / Kim van Dam)