Actrice en poppenspeelster Saskia Janse is op 9 juli in haar woonplaats Warder overleden. Samen met haar partner Onny Huisink wijdde ze haar leven aan Speeltheater Holland. Ze overleed op 75-jarige leeftijd aan de gevolgen van kanker. 

Als kind gaf Saskia Janse (Hillegom, 1949) al poppentheatervoorstellingen. De kaartjes tekende ze zelf en ze vroeg een cent toegang aan de kinderen, zo vertelde ze in 2022 nog aan NH-nieuws. Na een opleiding tot kleuterleidster, speelde ze een aantal jaren bij de Fabeltjeskrant (Chanowski Productions), waarna ze in 1976, samen met haar partner Onny Huisink, een eigen groep oprichtte: Speeltheater Holland. Huisink regisseerde en maakte de decors en Janse schreef de teksten en nam de zakelijke leiding op zich. Ze deelden de artistieke leiding en stonden beiden op het toneel.

Saskia Janse in Goudlokje, foto Anneleen Louwes

Speeltheater Holland ontwikkelde zich al snel tot een toonaangevend poppentheatergezelschap, bekend om het gebruik van poppen en objecten. Maar bijna altijd werd dat poppenspel gecombineerd met andere disciplines, zoals toneel, muziek en dans. Omdat het – bij gebrek aan een hbo-opleiding – lastig was om goede poppenspelers te vinden, werden ze zoveel mogelijk binnen het gezelschap opgeleid. Daarbij viel het duo ook zakelijk op, met een voor die tijd buitengewoon professionele organisatie die ze om hen heen bouwden.

Het leverde de makers vele onderscheidingen op, zoals de Puckprijs, de Jan Nelissenprijs, Hans Snoekprijs, 1000 Watt prijs, de Noord-Hollandse Theater Trofee en de Wim Meilinkprijs. De voorstelling Adios, die samen met Het Houten Huis werd gemaakt, werd in 2011 bekroond met de Gouden Krekel, de prijs voor de meest indrukwekkende jeugdtheaterproductie van het seizoen.

Een vast onderkomen kreeg het Speeltheater aan het Damplein in Edam. Daarnaast toerde het gezelschap veel door Nederland en België met zowel school- als vrije zaalvoorstellingen. Later kwamen daar ook verdere reizen bij, deels via het internationale jeugdtheaternetwerk ASSITEJ. Janse was lid van de stuurgroep van de Nederlandse tak. Ook was ze boardmember van IPAY (International Performing Arts for Youth) en partner in de Connecting Stories group, een netwerk van Iraanse, Nederlandse en Noord-Amerikaanse theatermakers. Via die laatste samenwerking introduceerde het Speeltheater Holland in 2012 de geheimzinnige internationale theaterhit White Rabbit Red Rabbit van Nassim Soleimanpour in Nederland.

Het Speeltheater Holland werkte bij buitenlandse producties vaak samen met lokale spelers. In 1997 ontstond zo een langdurig samenwerkingsverband met het Seattle Children’s Theatre. De gezamenlijke voorstelling Perô won een Victor Award voor de beste jeugdtheatervoorstelling in de Verengde Staten en werd door Time Out in Engeland uitgeroepen tot beste voorstelling van 2008. In 2012 ontving Speeltheater Holland de Mickey Miners Lifetime Achievement Award voor hun internationale werk.

Datzelfde jaar besloten Janse en Huisink te stoppen als gezelschap en plaats te maken voor een volgende generatie theatermakers. De groep nam afscheid met de voorstelling Mysteries op Marken op het Markermeer, die op Karavaan werd onderscheiden met de publieksprijs. Bij de première werden Janse en Huisink benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

Het eigen theater aan het Damplein werd gesloten. Daarna werkten Huisink en Janse nog tien jaar verder vanuit huis aan (adhoc) projecten, onder de naam Speeltheater Holland Studio. Ze ontwikkelden regies, scripts, decors, rekwisieten en poppen voor andere, veelal buitenlandse gezelschappen. In workshops en masterclasses gaven ze hun ervaring door aan jonge spelers.

Met de theatrale expositie De laatste scène werd ook die periode in 2022 afgesloten. Verspreid over hun tuin in Warder hadden Janse en Huisink meerdere glazen doodskisten neergelegd, met daarin oude, verweerde poppen, aangetast door tijd en natuurgeweld. Ooit schitterden ze in de voorstelling De sterrenmaker (2000) van Speeltheater Holland, daarna zijn ze ergens op de wereld blootgesteld aan hun verval. De makers namen het publiek mee in een rondleiding, waarin ze liefdevol vertelden over hun poppen, voorstellingen en carrière.

Foto boven: Carla Kogelman