Ongeveer een derde van de medewerkers van Internationaal Theater Amsterdam heeft grensoverschrijdend gedrag meegemaakt. Het gaat dan vooral om intimidatie, machtsmisbruik en verbaal geweld. Dat blijkt uit de resultaten van twee externe onderzoeken, die het gezelschap vandaag publiceert op zijn website.

Vandaag maakte Internationaal Theater Amsterdam (ITA) de resultaten bekend van twee externe onderzoeken. Het eerste onderzoek werd uitgezet na een melding van actrice Hélène Devos over ‘ernstig mentaal en fysiek misbruik’. Toen gedurende dit ‘persoonsgericht onderzoek’ meerdere acteurs aangaven ongewenst gedrag binnen ITA te hebben meegemaakt, besloot het stadstheater een tweede ‘cultuuronderzoek’ uit te voeren onder alle ITA-medewerkers en een groep oud-medewerkers. Voor dat onderzoek zijn in totaal 671 (oud) medewerkers uitgenodigd. Daarvan hebben 240 huidige medewerkers en 45 oud-medewerkers een vragenlijst ingevuld. Beide onderzoeken zijn uitgevoerd door onderzoeksbureau Verinorm.

Uit het cultuuronderzoek blijkt dat in totaal 33 procent van de huidige medewerkers zelf een keer of meerdere keren te maken heeft gehad met een vorm van grensoverschrijdend gedrag gedurende de periode dat ze werkzaam zijn voor ITA. Voor de oud-medewerkers die meewerkten aan het onderzoek geldt dat voor meer dan de helft. Het gaat daarbij vooral om intimidatie en machtsmisbruik.

Medewerkers meldden aan Verinorm een hoge prestatiedruk en dat ze zijn geïntimideerd door verbaal geweld, zoals schreeuwen, uitschelden en dreigen, vaak door een persoon in een leidinggevende rol zoals een (gast)regisseur. In enkele gevallen werd het geweld ook fysiek. Een medewerker vertelde hoe dat onder het mom van ‘improvisatie tijdens het repeteren’ werd gerechtvaardigd. Meerdere medewerkers schreven ook over seksuele opmerkingen of seksuele avances die gemaakt werden door een collega.

Meerdere medewerkers gaven aan geen fouten te durven maken of hun grenzen te durven aangeven, zowel fysiek als mentaal. Zo schreef een oud-medewerker dat ‘nee zeggen’ tegen het uittrekken van kleding op het podium geen optie was, wat voor een onveilig gevoel zorgde. Een andere acteur durfde tijdens de repetities niet naar het toilet.

Verinorm concludeert dat er een ‘angstcultuur heerste, veroorzaakt door de sterke hiërarchie binnen ITA’, ‘een cultuur waarin onvoldoende werd ingegrepen en mensen niet afdoende werden aangesproken’. Daarnaast was er volgens de onderzoekers sprake van diffuus leiderschap binnen het collegiaal bestuur van ITA en het schuiven van verantwoordelijkheid naar elkaar.

Het brede cultuuronderzoek wijst wel op een positieve verandering, na de komst van de nieuwe artistiek leider Eline Arbo afgelopen september. Sindsdien zijn er onder andere een intimiteitscoördinator, waardenkader, een check-in moment, een chef d’acteur en company calls ingesteld. Medewerkers durven (meer) hun mening te geven en grenzen aan te geven. Toch is er volgens het rapport ‘ook nu nog een groep medewerkers die zich in sommige situaties onveilig voelt’. Ook recent, in 2024, zijn er meldingen van grensoverschrijdend gedrag gedaan.

De directie laat weten ‘geraakt’ te zijn door de onderzoeksuitkomsten en vindt het ‘pijnlijk’ dat medewerkers dit hebben meegemaakt. Ze schrijft met de betrokkenen in gesprek te zijn over de resultaten van het onderzoek, dat vanwege het persoonlijke karakter niet volledig gepubliceerd wordt, en passende maatregelen te nemen. Alle aanbevelingen van Verinorm worden daarbij overgenomen.

Een van de conclusies van Verinorm is dat meldingsbereidheid bij grensoverschrijdend gedrag tamelijk groot is bij ITA, maar dat niet alle meldingen adequaat zijn afgehandeld, ‘wat tot ontevredenheid heeft geleid bij een aantal melders’. ITA belooft daarom ook ‘vernieuwde aandacht aan de meldprocedure te besteden, met nadruk op het verschil tussen een gesprek, melding en klacht, en de communicatie met betrokkenen over opvolging. Leidinggevenden krijgen daarvoor extra training om de aangescherpte meldingsprocedure goed toe te passen.’

Foto: ANP (Hollandse Hoogte / Kim van Dam)