Marjolijn van Heemstra begint de solovoorstelling Maankoorts, die zij maakte in samenwerking met De Correspondent, met een deel van een reisverslag. Ze vertelt over de reis die zij een aantal jaar geleden maakte naar de Voltzberg in Suriname. Terwijl ze de berg beklimt, denkt ze aan de twee leden van haar familie die deze klim honderd jaar geleden ook maakten.

Van Heemstra wordt begeleid door een gids die haar wijst op de waarde van het uitzicht dat ze na de zware klim te zien zal krijgen. Daar waar tijdens die meest recente wandeling de waarde van dat landschap gemeten werd aan schoonheid, werd die honderd jaar geleden gemeten aan de hand van economische potentie. Voor haar familie was dit een stuk land zonder verhaal en boordevol materialen die hen iets konden opleveren. Maankoorts is een monoloog die het verhaal van deze berg naadloos verweeft met het verhaal van ons meest bezongen hemellichaam: de maan.

In 1973 werd de maan in The New York Times doodverklaard. Het stond niet op de cover, maar ergens boven een grote advertentie die luidde: ‘Kiss your landlord goodbye! Buy a townhouse, with only 10% down!’ Een toevalligheid, maar toch sluit ook de reclame aan bij de voorstelling van Marjolijn van Heemstra. Het kopen van een stuk grond, het toe-eigenen van delen van deze planeet is zo normaal geworden, dat mensen zich op eenzelfde manier tot de kosmos zijn gaan verhouden.

Maankoorts gaat over de kolonisatie van de maan. In 2021 stond in de krant (wederom niet op de voorpagina) een artikel over de eerste verhandeling van een stukje van de maan. Het ging niet om de hele maan, maar om een minuscuul stukje grondstof dat voor een symbolische waarde van 10 dollarcent verkocht werd. Maar is de maan op te delen en te verkopen?

Van Heemstra doet in deze monoloog, die is geregisseerd door Erik Whien, soms denken aan een professor. Achter haar staat een constructie van witte panelen in halve en volle cirkels, en andere vormen die aan de maan en haar verschillende verschijningen verwant zijn. Op dat decor (de scenografie werd door Noortje van den Eijnde en Julian Maiwald gedaan) worden beelden geprojecteerd die het verhaal van Van Heemstra ondersteunen.

De maan als levend wezen
Daar waar de projecties af en toe aan een presentatie doen denken, mede door de journalistieke toon van het verhaal, wordt de theatrale waarde ervan steeds evidenter. De maan verschijnt als personage naast Van Heemstra op het podium. Als levend wezen. Het lichtspel dat inspeelt op de verhouding tussen mens en maan maakt dat dit verhaal, dat ooit begon als Essay voor de Maand van de Filosofie 2023, ook op het podium zijn juiste plek vindt.

Maankoorts is een monoloog met een mateloos interessante tekst. Het is een lijvig en relevant onderzoek waar de poëzie op een subtiele en niet-clichématige manier door de feiten heen is geweven. Het is niet makkelijk om de maan, dat hemellichaam waar iedereen op uitkijkt, als nieuw aan een zaal te introduceren. Daarvoor moet je haar door en door hebben leren kennen. Daarvoor moet je niet kunnen aanwijzen wat er onder al die groeven en geulen te winnen valt, maar wat voor leven en geleefd leven er opgeborgen ligt. Zo werd Van Heemstra tijdens deze voorstelling een beetje de gids die haar op de Voltzberg rondleidde.

Aan het einde van de voorstelling wordt een opname van een Zoom-gesprek tussen Marjolijn van Heemstra en de ‘woordvoerder van de maan’ op een groot maanvormig paneel geprojecteerd. In 1979 werd de Moon Treaty opgesteld, vertelt deze woordvoerder. Een verdrag dat ervoor moest zorgen dat het exploiteren van de maan, het koloniseren ervan, voorkomen zou worden. Het werd maar door achttien landen ondertekend en kort daarna overstemd door een Amerikaanse wet die het haar inwoners wél toestaat de maan te gebruiken voor eigen winst.

En zo herhaalt zich langzamerhand en bijna onopgemerkt een geschiedenis. Niet alles hoeft van jou te zijn, bepleit Marjolijn van Heemstra. Laat de maan een landschap zijn om te bewonderen. Plant geen vlag als je haar betreedt, maar kijk om je heen.

Foto’s: Julian Maiwald