‘This is the most funky thing I’ve ever seen’, verzucht de jonge vrouw naast me als het licht is gedoofd en het applaus is verstomd. Ik knik instemmend. Want wát hebben we eigenlijk net gezien? ‘Leuk dat die internetmeme met limes erin zat’, hoor ik aan mijn andere kant. Ik voel me de boomer die ik ben. ‘I want another level’, is de enige referentie aan het internet die ik heb opgepikt.

Maar dat andere level komt maar nooit. Ik zie vooral eindeloos veel herhaling. Vier keer hetzelfde riedeltje: dezelfde tekst, dezelfde soundscape, dezelfde moves. In totaal duren de herhalingen twintig minuten, misschien zelfs wel een half uur, een derde tot de helft van de totale speeltijd. Of heb ik iets gemist? Zaten er geheime boodschappen in? Minieme bewegingen die elke keer anders waren met grote betekenis?

Want betekenis is waar de Spaanse theatermaker Ainhoa Hernández Escudero naar zoekt in haar werk. (Don’t) Look Me in the Eyes is het tweede deel van een trilogie die ze begon als afstudeerproject aan DAS Theatre. Hierin haalt ze Griekse mythologische thema’s naar deze tijd. In het eerste deel The Torch, the Key and the Snake (2023) stond Hekate centraal, de Griekse godin van de magie. Deze keer is het Medusa, de mooie vrouw die werd verkracht, als ‘straf’ een slangenhoofd kreeg en die je niet in de ogen mocht kijken omdat je dan zou verstenen.

Mythologie vanuit vrouwelijk perspectief
Er verschijnen steeds meer feministische boeken, maar ook theaterstukken, over mythologische vrouwen, nu bekeken vanuit vrouwelijk perspectief. Spanje is daarbij een van de landen die vooroplopen. Deze zomer zal daar tijdens het Mérida International Classical Theater Festival ook een Medusa te zien zijn met Almodóvar-actrice Victoria Abril in de hoofdrol. Vreemd is dat niet. In de Spaanse mythologie en mystiek speelt de vrouw immers een veel grotere rol dan in de onze. Denk maar aan de Dame van Elche, maar ook aan Mari, de godin die leeft in een grot en heerst over het klimaat en de oogst. Om over de levendige Mariaverering nog maar te zwijgen.

De uit Madrid afkomstige maar in Nederland wonende Hernández heeft voor haar setting ook een grot gekozen waar drie duistere gestaltes op de grond liggen. Het zijn Medusa en haar zussen, de drie gorgonen, grotwezens die opgaan in hun omgeving in hun grijze grotpakken. Als eerste komt Hernández zelf in beweging. Ze bevrijdt zich uit haar grauwe grotpak en wordt in volle glorie geboren, gehuld in een zwart met rode doorzichtige broek, kinky hoge blokhakken en een rood hesje dat haar schouderbladen en bovenrug bloot laat. De billen gaan naar achteren, ze lijkt een soort centaur te worden, en haar schouderbladen dansen, een fascinerend schouwspel.

Het toneel is bijna leeg. Op een soort SM-achtige schommel met kettingen na, waarin ze zich nestelt en schommelt als de andere twee grotwezens ook tot leven komen. Ze verkennen elkaar, in erotische bewegingen, en dan sluiten de twee haar in. Ha, herkenning, daar is de verkrachting van Medusa! Het is de eerste keer dat de tekst die ik vooraf heb gelezen en het spel lijken samen te komen. Je ziet dat ze wat zitten te rommelen, terwijl ze om haar heen staan in hun grauwe grotpakken. Eigenlijk duurt het iets te lang.

Daarna is Ainhoa’s gezicht veranderd. Ze heeft geen slangen op haar hoofd maar een compleet kale knikker, met daarop drie spiegelende brillen. Alles gebeurt op een soundscape van wind, gebrom, druppend water en klopgeluiden. Uiteindelijk worden ook de twee andere vrouwen geboren, maar echt soepel gebeurt ook dat niet. De pakken moeten los geritst worden. Misschien wat klittenband gebruiken de volgende keer?

Maar ook deze in kinky groen en zwart geklede wezens is geen gelukkig leven beschoren. Ze zitten samen met Medusa opgesloten in de grot en bewegen zich als robots of als etalagepoppen die ronddraaien op een draaischijf. Medusa neemt haar eerste reflecterende bril af en houdt die als een kuisheidsgordel voor haar schaamstreek. Is het de spiegel waar Medusa in keek waarna Perseus haar hoofd afhakte?

Een krachtig symbool van dominantie en vervloeking
Ondertussen komen er teksten voorbij. Bijvoorbeeld over dat je een andere versie van jezelf kunt worden. De twee groene gorgonen hebben soms hun eigen choreografie. Hernández heeft een goede keuze gemaakt door Antonina Pushkareva en Neda Ruzheva te vragen voor deze voorstelling. De twee vrouwen van het choreografische collectief Trevoga spreken met hun lichaam de dystopische beeldtaal die past bij haar verhaal. Een keer spuugt de een de ander van grote hoogte langzaam in de mond. Het gebeurt en passant, maar is een krachtig symbool van dominantie en vervloeking.

Dan wordt de spot gericht op het kale hoofd van Medusa. Het licht, een mooi ontwerp van Irene Cantero, speelt in deze voorstelling een belangrijke rol. De afwezigheid ervan versterkt het grotgevoel en de aanwezigheid ervan geeft richting. Er klinkt gegil, donderend geluid als van vliegtuigen. En dan begint het ritueel dat zich zal herhalen. Een tekst die als een mantra terugkomt, vier keer. ‘Dit geluid maakt me gek’, zegt Medusa. ‘Was je dan al niet gek?’ zeggen de anderen. Het lijkt symbool te staan voor de hel waarin veel vrouwen leven. In een grot waarin ze zichzelf niet kunnen zijn, waarin elke dag weer een sleur is en je voor gek wordt versleten als je uit de pas loopt. Ze kunnen niet ontsnappen. Of toch wel?

Intussen speelt Medusa met de slangen. Het symbool van haar, maar ook van de erfzonde, van de vloek die al sinds Bijbelse tijden op de vrouw rust. De slangen zijn twee kleine robots die op de grond liggen en langzaamaan onderdeel worden van de choreografie. In de rechterbovenhoek is een scherm waarop warmtebeelden te zien zijn. Het lijken net prehistorische grotschilderingen.

Een fascinerende schouderblad-choreografie
Uiteindelijk werpt Medusa haar masker af, ze onthooft zichzelf. Dan komt het gezicht van Ainhoa weer tevoorschijn, het mooie vrouwengezicht dat er niet mocht zijn. Daarna volgt een vrouwenstem, die vertelt over Medusa die vervloekt werd en eeuwenlang als een monster werd gezien, terwijl zij eigenlijk het slachtoffer was.

Als ik de zaal uitkom, moet ik er even van bijkomen. Wat was dit? De dansers imiteren vooral robots, op een schokkerige jaren tachtig manier, waarbij ze de tekst in de soundscape nasynchroniseren. Ze schuiven en kruipen over de grond. En we hebben een fascinerende schouderblad-choreografie meegemaakt.

Uiteindelijk valt het wel op zijn plek. Dit is het leven zoals veel vrouwen het leven, ook nu nog. In angst, opgesloten, terwijl diep van binnen het verlangen brandt om die andere versie van zichzelf te worden. Ainhoa Hernández Escudero laat met haar indringende en repeterende choreografie voelen hoe veel vrouwen nooit bij het volgende level komen. Gedurfd, een beetje weird, maar uiteindelijk heel krachtig.

Foto: Hermien Buyse