Hoe kunnen we ontsnappen aan een systeem? In een ogenschijnlijk simpele deconstructie van woord en gebaar stelt choreograaf Leandro Souza die vraag in zijn solo-performance Musa Insistente. 

Het licht is neutraal, de ruimte transparant. Sprekend loopt Leandro Souza dicht langs zijn publiek, dat in een grote kring is opgesteld. Belangrijk handvat in Musa Insistente is de Bijbelse tekst uit het Evangelie van Johannes over het vleesgeworden woord. Delen van die tekst zijn opgeknipt en vermengd met andere teksten. Steeds loopt Souza hetzelfde rondje en herhaalt hij woorden en korte zinnen in een mengeling van Portugees en Engels. Nergens is zijn houding rigide, nergens wordt de herhaling dwingend. Het is een haast meditatieve ervaring.

Intimiteit, kwetsbaarheid en emotie sluipen de performance in als dit repetitieve ritueel geleidelijk transformeert. Souza’s vaste ruimtelijke gang wordt doorbroken, niet abrupt, eerder bijna onopgemerkt. Warm licht vult de ruimte. Met zijn stem trekt Souza woorden open tot ze vervormen tot geluiden. Een onverwacht ritme brengt heel even lichtheid. Een indringende schreeuw middenin de ruimte onderschrijft een drama.

De geluidscompositie die in de loop van de performance wordt toegevoegd zet de transformatie kracht bij, terwijl Souza zich in stappen ontdoet van zijn ‘kostuum’ en we ten slotte zijn half ontblote lijf ontwaren. De op het eerste gezicht eenvoudige solo zit knap in elkaar. Schoenen, sokken en jasje blijven achter op de vloer en zo vallen bepaalde eerder gesproken woorden zoals ’traces’, die tot dan toe nog geen dwingende betekenis hadden, binnen de performance op zijn plek.

Om Musa Insistente te kunnen waarderen moet je wel fan zijn van het conceptuele minimalisme dat Souza hanteert. Het materiaal is behoorlijk uitgepuurd. Toch heeft de indringendheid daarvan inhoudelijke wel een functie. Met eenvoudige middelen en veel gevoel voor rite, leidt Souza ons daarmee in een fascinerende wereld van contrasten. Daarin staat het mentale tegenover het fysieke, het controlerende tegenover het ongecontroleerde, de rede tegenover het gevoel.

De volgorde is helder; langzaam komt dat wat ondergeschikt is bovendrijven. Daarmee legt de Braziliaan, die dit jaar afstudeert aan de Masteropleiding DAS Choreography, in nauwelijks vijfenveertig minuten behendig de mechanismes bloot die onze maatschappij al eeuwenlang beheersen. Hoe bevecht je zo’n systeem? Souza heeft geen antwoorden, maar zijn solo maakt wel inzichtelijk hoe diep patronen zijn ingesleten.