Hoe zie je jezelf? Wat wil je van jezelf laten zien en wat niet? Nog ongrijpbaarder: hoe ziet een ander je en wat verwacht die van je? Wil je daaraan voldoen? Het zijn vragen die het leven lastig maken als twijfel en afhankelijkheid het winnen van autonomie. Wie kent het niet?

Deze hoofdbrekens zijn uitgangspunten van de aangename voorstelling Facades van Tall Tales Company, het hedendaags circusgezelschap uit Rotterdam. De drie acrobaten brengen een associatief, min of meer verhalend programma, met luchtnummers en partneracrobatiek, verweven met dans, theater, tekst en mime. Maar de drie laten bovenal een persoonlijke strijd zien, dat is een voortdurend gevecht met de omgeving en met zichzelf.

Op het podium staan drie verrijdbare spiegels, de boodschap mag duidelijk zijn: Tall Tales Company houdt het publiek een spiegel voor. De struggle van de acrobaten is ieders struggle.

Luchtacrobate Melinda – ze toont een bordje met haar naam erop – is met handen en voeten gebonden aan horizontale koorden. Ze heeft weinig bewegingsvrijheid, maar tegelijkertijd is haar stem te horen, die klinkt opgewekt: ‘Ja, het gaat goed, ben naar een tof feest geweest, heb gedanst, drankjes gedaan, ja superleuk, ik heb geen zorgen.’ Een blijmoedige facade, het kan een overlevingsstrategie zijn.

Een meesterlijke vondst in deze voorstelling is de aanwezigheid van demonen. De acrobaten zijn naast zichzelf ook de demon van een ander. Op dat moment dragen ze lange gewaden en op het hoofd een rubberen masker met een norse, onheilspellende uitdrukking. Die demonen komen tevoorschijn uit een over de vloer rollende baal met stoffen, doeken, jassen, sjaals en kledingstukken. Hun verschijning domineert het toneelbeeld en geeft de voorstelling soms de impact van een sinister poppentheater. Dat is een verrijking.

Zijn de kwelgeesten een afspiegeling van een innerlijke destructieve stem of zijn ze eerder een weerkaatsing van de verwachtingen van de buitenwereld? Waarschijnlijk van allebei. De kale, norse demonen zijn nadrukkelijk aanwezig en hebben grote invloed op de gedragingen en keuzes van de acrobaten die zich gaandeweg de show aan de toeschouwers voorstellen. Naast Melinda, tonen ook de anderen hun naambordje: Christina, daarna Alfonso.

Een stem van buitenaf klinkt als Christina zich laat zien. Die vrouw, wie is zij? ‘Een agente, een docente op de lagere school, schoonheidsspecialist?’ Ze wordt beoordeeld op haar uiterlijk, zonder dat er een woord met haar is gewisseld. Het zijn herkenbare situaties, het gebeurt elke dag.

Het onderwerp dat Tall Tales Company bij de lurven neemt, wordt van alle kanten belicht, ook een beetje uitgemolken. Die Alfonso, zeggen onzichtbare stemmen: ‘Is ‘ie een militair, een leider, stoer, een alfamannetje, een drugsdealer?’

Reacties van de ander kunnen pijn doen, zo blijkt als een demon met zijn vuist in de lucht mept of met zijn voet naar beneden trapt. Iets verderop voelt een acrobate de stomp in haar maag, de trap in haar rug. Ook lijkt het alsof ze woest aan haar haren naar achteren wordt getrokken als de demon die trekbeweging mimet.

Tall Tales Compagnie dat is toch hedendaags circus? Zeker, maar verwacht geen continue aaneenschakeling van trucs, er is veel verstilling, er wordt geacteerd en gedanst, zelfs even in de sfeer van een clubscene.

De lucht- en partneracrobatiek in het stuk zijn van uitstekend niveau. Melinda klautert gracieus en behendig in een koord en even later wordt ze door een ring in haar haren met een kabel omhooggetrokken.

Dit hairhanging is een oude luchtcircusact die in Facades goed op zijn plaats is vanwege de symboliek, want de ander trekt aan de touwtjes. Een demon heeft grote invloed op de reeks bewegingen die de luchtacrobate maakt. Hij tilt haar op en laat haar op zijn zijwaarts uitgestoken armen van links naar rechts lopen en weer terug. Ook steunt ze op zijn hoofd.

Een ander circuselement in Facades is de partneracrobatiek waarbij een kwelgeest de drager en de werper is. Hij laat acrobate Christina over zijn benen en knieën rollen en liggend op zijn rug werpt hij haar met zijn benen en voeten de lucht in. Dat is een fraai staaltje van Icarian Games, ook al zo’n traditionele circusact.

Deze circusacts onderstrepen het verhaal dat wordt verteld, krachtige acrobatiek maakt de boodschap inzichtelijk. Circus is nu eenmaal ultieme afhankelijkheid van de ander waarbij de artiest de eigen verantwoordelijkheid geen tel uit het oog mag verliezen.

Een bijzonder origineel gebruik van acrobatiek is de scène waarbij een acrobate de ene jas na de andere past en alsmaar op zoek is naar de juiste kleding. Ze wordt door demonen opgetild en van links naar rechts, van boven naar beneden bewogen. Tijdens die beweging glijdt haar arm, dan haar been, in de mouw van een jas of van een broekspijp om vervolgens weer een ander kledingstuk te proberen. Dat is prachtig gedaan. Wat een souplesse, maar vooral wat een geniaal idee.

In Facades gebeurt veel, er is herkenbaarheid en symboliek, maar toch is het stuk niet altijd spannend. Dat is het gevolg van de weldoordachte, maar soms ook trage opbouw.  Er is veel verstilling, vaak wordt gas teruggenomen.

De voorstelling is gemaakt voor de kleine zaal, maar ging juist in première in een grote zaal, het Toon Hermans Theater in Sittard. De afstand tot het publiek daar is groot, bij een kortere afstand tot de spelers zou de beleving indringender kunnen zijn.

Foto: Bart Grietens