‘Het is een algemeen erkende waarheid, dat een welgestelde, vrijgezelle man de behoefte aan een vrouw moet hebben’: met deze woorden opent Elizabeth Bennet de musicalversie van Pride & Prejudice de Musical door Morssinkof Terra Theaterproducties, naar de gelijknamige roman uit 1813 van Jane Austen. Het is ook min of meer de openingszin van de roman zelf. En let op het dwingende werkwoord ‘moet’: de man moet aan een vrouw.

Maar het omgekeerde geldt ook: Elizabeth Bennet en haar vier zussen moeten van hun moeder aan een man, dat betekent in het vroeg negentiende-eeuwse Engeland (de Regency-periode) dat de man zowel qua financiën als maatschappelijke status hoog aangeschreven staat.

De roman is vele malen bewerkt voor toneel en tot beeldverhaal getekend, verfilmd als romantisch-kostuumdrama (bijvoorbeeld in 1940 en 2005) en gebracht als BBC-serie. Er is eerder een musical van gemaakt en zelfs ‘A New Musical’, in 2020. Nu is er een geheel nieuwe, Nederlandse musical met Anouk Maas in de hoofdrol van Elizabeth, de op een na oudste dochter van de Bennet-zussen.

Opmerkelijk is de all female cast, met behalve Maas musicalsterren Tessa Sunniva, Anouk Snel, Kemy Hooimeijer en Iris Verhaak. Ze spelen niet alleen de gezusters Jane, Mary, Kitty en Lydia, ook in dubbelrollen de heerszuchtige, bedisselende moeder Bennet, en zelfs de mannenrollen nemen de actrices voor hun rekening.

Pride & Prejudice is het meeslepende liefdesverhaal over conflicterende gevoelens, tussen trots en vooroordeel, tussen waan en eigenwaan (zoals de Nederlandse vertaling ook luidt), kortom, een spel vervuld van tegenstrijdige gevoelens. De ’trots’ uit de titel impliceert dat trots, gevoed door vooroordeel, werkelijke liefde in de weg staat. Rangorde en standsverschil leefden in het Engeland van toen volop, en de musical vlakt dat niet weg. Dat is een goede keuze, het is de essentie van de roman.

In de openingsscène overheerst een groot bed het podium, bedekt met zachte kussens, alles in zoet-roze kleuren. Vernuftig geplaatste en beweegbare decorstukken wekken soms de suggestie van een meisjeskamer, dan weer het interieur van een statig Brits landgoed of een balzaal.  In het openingslied bezingen Maas en de cast de tijd van het Engeland van Elizabeth, waarin de zeden en gewoonten zo compleet anders waren dan nu. Het lied, geschreven en gecomponeerd door Fons Merkies en Laurens Goedhart, zet meteen de toon van deze feestelijke feelgood-musical: op slimme manier neemt het verhaal je terug in de tijd van zo’n tweehonderd jaar geleden waarin ongehuwde meisjes staan te bibberen en te beven bij het zien van jonge, ongehuwde mannen. Die dus aan een vrouw ‘moeten’.

Pride & Prejudice is in essentie een karakterdrama. De koppige, zelfbewuste en rad van de tongriem gesneden Elizabeth weigert de voldoen aan de mores van haar moeder, namelijk als ‘vee’, ‘als een koe’, als ‘koopwaar en vlees’ tentoongesteld te worden op feestjes of tijdens diners, alles om maar aan de man te geraken. Ze komt in tweestrijd met zichzelf en met haar zussen, die al te graag wél uitgehuwelijkt willen worden. Onderling kissebissen de dames behoorlijk, zoals in die ene scène waarin een heel leger officieren het tentenkamp vlakbij het landgoed heeft opgeslagen: de vurigste van de zussen slaapt met het raam open ‘en dat niet alleen’.

Ondanks haar innerlijke verzet raakt Elizabeth verliefd op de hooghartige, arrogante aristocraat Fitzwilliam Darcy. Tijdens het bal wijst hij haar af en zij doet in onverschillige koelte niet voor hem onder.  Vele verwikkelingen later vallen ze toch als een blok voor elkaar, en is het huwelijk in zicht. In het slotlied komt Elizabeth tot inzicht dat je ‘in je eigen kracht moet gaan staan’ en ‘jezelf dient te omarmen met al je rare trekjes’, zoals ze gloedvol op bevrijdende melodielijnen zingt.

Zij heeft haar koppigheid overwonnen, van Darcy kun je dat niet zeggen. Hieruit zou je kunnen concluderen dat Elizabeths feministische inslag aan het begin van de musical door haar verliefdheid gaandeweg is vervlogen. Gelukkig bieden de liedteksten en dialogen voldoende spanning om het karakter van Elizabeth diepte te geven. Ook haar mentale omkering van koppigheid naar welwillendheid speelt Anouk Maas sterk uit. Cruciaal woord dat herhaaldelijk valt is ‘bereidheid’, en dat van beide kanten.

Dat de actrices de mannenrollen vertolken is in het theater niet vreemd, zeker niet als het zo goed en overtuigend gebeurt als in deze versie, geregisseerd door Wesley de Ridder. Toch kun je je afvragen wat de meerwaarde ervan is. Dat ‘de vrouwen nu aan zet’ zijn, zoals het gezelschap beweert, kun je betwisten. Dat bereik je niet per se door genderwisseling in het spel. Maar anderzijds benadrukken de spelers dat Pride & Prejudice de Musical het verhaal vertelt van de vrouwen zelf, iets wat schrijfster Jane Austen natuurlijk ook al deed, schrijven vanuit vrouwelijk perspectief.

Toch werkt de musical inhoudelijk en qua vorm goed: het spel is snel, soepel en vaardig met fijne choreografie (Pepijn Schwartz). Er zit beslist veel humor in en mooie liedteksten, zoals het ‘Oh la la’ van Elizabeth als ze toch liefde voor Darcy voelt of het lied over het ‘kloppen aan je hart’. De ondertoon van min of meer gedwongen huwelijk uit geldelijke overwegingen – iets dat we ons nauwelijks kunnen voorstellen – blijft intact, en dat confronteert de toeschouwer van nu met hoe het eens was, en wie weet, soms nog steeds.

Foto: Boy Hazes