Het nieuwe theaterjaar zal voor een groot deel in het teken staan van de recente verkiezingsuitslagen en het nieuwe Kunstenplan. Wat de overwinning van de PVV precies voor consequenties heeft, is gedurende de formatie bij aanvang van 2024 nog onduidelijk, maar zorgen in (en om) de cultuursector lijken terecht. Gelukkig staat daar ook komend jaar weer een enorme hoeveelheid beloftevolle premières tegenover, waarmee de theaterwereld kan laten zien wat ze waard is.

Het nieuwe Kunstenplan
Voor veel theatergezelschappen zal 2024 in het teken staan van het nieuwe Kunstenplan (2025-2028). Veel gezelschappen zullen bij aanvang van het jaar de laatste hand leggen aan hun vierjarenplannen; de loketten voor de subsidieaanvragen van de BIS en het FPK sluiten op 31 januari om 23:59 uur. Begin juli worden de besluiten door de nieuwe minister of staatssecretaris bekendgemaakt. De bedragen voor de komende Kunstenplanperiode liggen in principe wettelijk vast. Maar ook daaraan kan worden getornd door een onwelwillende regering. Daarnaast zijn veel cultuurinstellingen niet opgenomen in vierjarige regelingen, en dus meer afhankelijk van (de grillen van) een kabinet.

Externe onderzoeken
Bij een aantal gezelschappen lopen op dit moment externe onderzoeken naar grensoverschrijdend gedrag. Likeminds laat in een aanvullend onderzoek de bedrijfscultuur onderzoeken, nadat (oud)-medewerkers en makers algemeen directeur Jarrod Francisco beschuldigden van grensoverschrijdend gedrag. Afgelopen najaar liet de Raad van Toezicht al een een onderzoek uitvoeren naar het sociale werkklimaat binnen het gezelschap. De resultaten van dat onderzoek, uitgevoerd door Bureau Bezemer & Schubad, bleken echter te mild, na een publicatie in NRC, begin september. Het huidige onderzoek wordt uitgevoerd door de stichting Sociale Veiligheid Podiumkunsten.

Ook bij Internationaal Theater Amsterdam lopen voor zover bekend 2 externe onderzoeken, beide uitgevoerd door onderzoeksbureau Verinorm. Het eerste bevindt zich volgens de organisatie in de afrondende fase, en werd ingesteld na kritische uitlatingen van actrice Hélène Devos.

Op 19 december liet de organisatie weten dat het in januari op advies van het onderzoeksbureau een nieuw extern onderzoek naar de bedrijfscultuur start, ‘op basis van de signalen die naar voren zijn gekomen en twee eerdere interne onderzoeken uit 2021 en 2023’. Het nieuwe onderzoek zal bestaan uit een schriftelijke anonieme enquête onder de voltallige organisatie en interviews met een aantal ITA-medewerkers.

Theo d’Ors
In september 2024 worden voor het eerst de Toneelprijzen in nieuwe stijl uitgereikt tijdens het Gala van het Nederlands Theater. In plaats van vier verschillende acteursprijzen voor mannelijke en vrouwelijke acteurs, worden vanaf dit jaar 3 genderneutrale prijzen uitgereikt: een Theo d’Or voor de meest indrukwekkende hoofdrol, een Theo d’Or voor de meest indrukwekkende bijrol en een Theo d’Or voor de meest innovatieve bijdrage aan het theaterveld.

Stoelendans
Ulrike Buerger-Bruijs is per 1 januari definitief aangesteld als directeur-bestuurder van MusicalMakers, een functie die ze al sinds april 2023 op interim-basis bekleedde. Directeur Bart Govaert vertrekt per 15 februari 2024 bij Vlaams Cultuurhuis de Brakke Grond in Amsterdam.

Op 1 maart 2024 vertrekt Marga Kroodsma na ruim vijf jaar als artistiek en algemeen directeur bij het Veem House for Performance. In diezelfde maand wordt Ryan Djojokarso de nieuwe artistiek leider van Danstheater AYA. Hij volgt AYA-oprichter Wies Bloemen op. Ola Mafaalani stopt per 1 april 2024 als mede artistiek leider van Female Economy. De regisseur wil zich vanaf dan meer richten op haar eigen kunstenaarschap.

De Theatertroep neemt per 1 juli het huurcontract van het Betty Asfalt Complex in Amsterdam over van Paul Haenen en Dammie van Geest, die 35 jaar lang het theater bespeelden en programmeerden. Koen Kessels wordt per 1 augustus 2024 de nieuwe muzikaal leider van Het Nationale Ballet en artistiek leider en chef-dirigent van Het Balletorkest. Hij is de opvolger van Matthew Rowe, die na tien jaar stopt. En Siart Smit stopt in 2024 na vijf jaar als algemeen directeur van het jaarlijkse Oerol Festival op Terschelling.

Een kleine greep uit de premières
Het nieuwe jaar trapt af met een opvallend rijke theatermaand. Theater Rotterdam tekent voor de eerste theaterpremière van 2024, met A Case for the Existence of God van toneelschrijver Samuel D. Hunter (o.a. The Whale) in regie van Erik Whien. Louis d’Or-winnaars Bram Suijker en Emmanuel Ohene Boafo spelen twee mannen die hun dochter dreigen te verliezen.

Op 13 januari komen Jan Hulst en Kasper Tarenskeen met hun nieuwe theatersatire Showmeister bij Theater Oostpool, over de grens tussen kunst en amusement. Jim Bakkum maakt daarin zijn debuut in het gesubsidieerde toneel. En er is meer kruisbestuiving: vanaf half januari vertolken cabaretiers Bas Hoeflaak en Sanne Wallis de Vries het beruchtste echtpaar uit de moderne theatergeschiedenis: George en Martha uit Wie is er bang voor Virginia Woolf? bij Kobra Theaterproducties. Ze worden bijgestaan door Alex Ploeg en Claire Bender als Nick en Honey.

Op 21 januari gaat Ivo van Hoves adaptatie van de iconische rockopera Jesus Christ Superstar in première in het DeLaMar Theater in Amsterdam, met Jeangu Macrooy in de hoofdrol. Het is de eerste première van Van Hove sinds zijn onverwachte vertrek als artistiek directeur bij Internationaal Theater Amsterdam afgelopen zomer. En Abdel Daoudi regisseert eind januari bij Rose Stories 223℃, een voorstelling over de mentale gezondheidscrisis.

Ook verderop in het jaar staan er volop beloftevolle premières op de rol. Op 1 februari sluit Joeri Vos bij de Veenfabriek zijn drieluik ‘Klap’ af met de voorstelling Hulp, over goede bedoelingen van hulpverleners en vrijwilligers. Later in februari gaat Diarree is mijn lievelingskleur in première, een opvallende coproductie van Theater Artemis en Studio Julian Hetzel. De lunchtheatervoorstelling Exit Poll – première 9 maart – is de aftrap van een meerjarige samenwerking tussen Het Nationale Theater en Theater Bellevue.

Op 10 maart gaat Eline Arbo’s bewerking van Connie Palmens debuutroman De wetten in première bij Internationaal Theater Amsterdam. Later in 2024 brengt Arbo ook een nog een remake van haar succesvoorstelling Weg met Eddy Bellegueule uit 2020, met een nieuwe cast van ensembleleden van ITA en gastacteurs. Erik Whien tekent in maart bovendien voor de tweede keer voor de regie van de Beckett-klassieker Wachten op Godot, ditmaal bij Het Nationale Theater.

In april gaat bij hetzelfde gezelschap Brown Sugar Baby in première, een nieuwe toneeltekst die regisseur Eric de Vroedt baseerde op de verschillende jazzbands van zijn opa. De voorstelling wordt gespeeld door een cast van 11 acteurs en muzikanten. Jim Deddes brengt die maand zijn YouTube-hit De Joardy Show naar het theater.

In maart is bij Theatergroep Suburbia de première te zien van Lady + Lord Macbeth, een nieuwe toneeltekst van Tom Lanoye voor regisseur Olivier Diepenhorst. Alwin Pulinckx en Joy Wielkens spelen de hoofdrollen in deze nieuwe Shakespearebewerking. Shakespeareliefhebbers kunnen vanaf eind juni ook terecht bij Romeo & Julia van HNTjong en IRC, een nieuwe bewerking van Melissa Knollenburg voor dertien acteurs en dansers. En ondertussen brengt Christiane Jatahy – associate artist van het Holland Festival – een eigenzinnige Hamlet-hertaling naar Amsterdam: bij haar transformeert de jonge Deense prins in een volwassen vrouw die haar verleden recht wil zetten.

En na de zomer is 40-45, de musical van Studio 100 in Nederland te zien. De Nederlandse remake van de grootschalige Vlaamse ‘spektakelmusical’ gaat spelen in de Midden Nederland Hallen in Barneveld, in een speciaal gebouwd theater met rijdende tribunes.

Ook in 2024 verzamelt Theaterkrant weer alle theaterpremières, festivals en evenementen in de online theateragenda.

Publiciteitsfoto Wachten op Godot – HNT: Anne Claire de Brei