Speler, ontwerper en auteur Jim van der Woude is op 75-jarige leeftijd overleden. Met zijn elastieken lichaam toonde hij zich een van de beste komieken van zijn generatie, bij invloedrijke gezelschappen als (Hauser) Orkater, De Horde en Carver. Hij overleed op 11 december aan hartcomplicaties.

Jim van der Woude (1948, Amsterdam) studeert nog aan de Rietveld Academie als hij zich begin jaren zeventig aansluit bij het nieuwe muziektheatergezelschap Hauser Orkater. Oprichters Dick en Rob Hauser hebben een groep van straattheatermakers en beeldend kunstenaars om zich heen verzameld om samen een mix van theater en popmuziek te ontwikkelen. Het collectief, met onder anderen ook Thijs van der Poll en Marc, Vincent en Alex van Warmerdam, zou voor een sensatie in de Nederlandse theater zorgen.

Van der Woude speelt mee vanaf de eerste voorstelling Op avontuur (1974) tot de laatste Zie de mannen vallen (1979). De speler valt op, niet alleen door zijn markante kop, maar vooral ook door zijn acrobatische toeren in bizarre acts. Zo gaat hij vaak met een onnavolgbare, schijnbaar stuntelige motoriek de strijd aan met vijandige rekwisieten en decorstukken. De Buster Keaton of de Denis Lavant van de Lage Landen, wordt hij deze dagen op sociale media genoemd.

Iconisch wordt zijn spel in Zie de mannen vallen. ‘Wat Jim van der Woude doet in zijn strijd met een lang stuk elastiek, of met zijn voeten door absurde loopplanken, of ingewikkeld in meterslange metalen springveren, of balancerend met, in, onder en aan twee houten raamwerken is zo fantastisch dat hij daarmee alleen al jarenlang de wereld zou kunnen afreizen: een reeks unieke prestaties in showbusiness’, schreef H. van den Bergh in Het Parool.

Niet lang na deze voorstelling, in 1980, valt Hauser Orkater echter uiteen. Rond Alex van Warmerdam ontstaat De Mexicaanse Hond en rond Jim van der Woude De Horde. Orkater wordt de producerende overkoepelende organisatie voor beide groepen. Samen met onder anderen Loes Luca en Dick Hauser maakt Van der Woude met De Horde nog twee voorstellingen (Wangedacht en Ik mag zo graag eenvoudig stil). De signatuur blijft grotendeels dezelfde met visueel spektakel, relativerend absurdisme en aanstekelijke muziek.

Later creëert Van der Woude in wisselende formaties nog meerdere voorstellingen onder Orkater. Van de solo Kopzeer aan die waanzee (1983 en in 1985 verfilmd) tot de voorstelling Leunen (2002) – waar Van der Woude volgens de Volkskrant nog ‘ouderwets goed op dreef was’ – bleef hij aan het Amsterdamse muziektheatergezelschap verbonden.

Daarnaast brengt Van der Woude vanaf 1986 ook eigen producties uit. Onder de stichting Woods schrijft en speelt hij solo’s, zoals het succesvolle Plat du jour, en maakt en speelt hij samen met bevriende acteurs als René van ’t Hof, Ton Kas en Willem de Wolf. Tussendoor werkt hij ook met het moderne dansgezelschap Reflex (onder leiding van Patrizia van Roessel) en bij Carver.

Het eerste stuk dat Van der Woude bij Carver maakt – met oprichters Leny Breederveld, René van ’t Hof en Beppie Melissen – betekent meteen de doorbraak van het gezelschap. Café Lehmitz (1991, coproductie met Onafhankelijk Toneel) wint de VSCD Mimeprijs en de Dommelsch Theaterprijs (de prijs voor de meest belangwekkende voorstelling van het seizoen).

Van der Woude maakt uiteindelijk acht voorstellingen met Carver. De laatste is Banden, in 2006 in regie van Helmert Woudenberg. Daarna stopt hij met theater. Hij vond het steeds moeilijker het toneel op te moeten. Aan de grote reprisetournee van Café Lehmitz van 2012 doet hij niet meer mee. Hij pakt penseel en potlood weer op in zijn huis in Enkhuizen, waar hij tot aan zijn dood blijft wonen.

Naast zijn theaterwerk, is Van der Woude vanaf 1980 ook te zien in een aantal televisieproducties en speelfilms. Hij speelt bijvoorbeeld in De illusionist (1983, regie Jos Stelling) de broer van Freek de Jonge die de titelrol vertolkt. Drie jaar later krijgt hij zelf de titelrol in Stellings De Wisselwachter, waarvoor hij een International Fantasy Film Award ontvangt. Ook in Death in the Seine (1990) en Prospero’s Books (1991) van Peter Greenaway speelt Van der Woude een hoofdrol. En hij is natuurlijk een van de acteurs die met regisseur Orlow Seunke een ode brengt aan Buster Keaton, in Oh Boy! (1991).

Foto: Han de Wit (Kippa/ANP). Bron: Theaerencyclopedie.nl