Reacties op vertrek van Ivo van Hove: ‘Je moest je wel tot ITA verhouden’

Gisteren maakte Internationaal Theater Amsterdam (ITA) bekend dat Ivo van Hove aan het eind van dit seizoen stopt als artistiek directeur van ITA. Eline Arbo gaat hem opvolgen. Een aantal reacties uit het veld.

Eric de Vroedt, artistiek directeur van Het Nationale Theater

Ivo heeft een sterke zuil in het theaterlandschap neergezet, waar je je wel toe moest verhouden. Hij heeft op iedereen invloed gehad, of je hem nu volgde of je je er tegen afzette. Persoonlijk had ik drie fases ten opzichte van het werk van Ivo bij ITA. Als jonge, aanstormende theatermaker heb ik me enkele jaren nogal geërgerd en dat ook overal heel erg laten weten. We hadden net 11 september en de moord op Pim Fortuyn gehad, maar de grote podia leken helemaal niet bezig met de heersende spanningen in de samenleving en programmeerden alleen maar klassiekers.

Toen Ivo in 2006 in zijn Staat van het Theater een koerswijziging aankondigde en opriep tot samenwerking, ben ik met mijn gezelschap Mightysociety een alliantie aangegaan en heb in het kader van het ontwikkeltraject TA2 enkele voorstellingen met het ensemble gemaakt. In die tijd waren we goede collega’s en heb ik veel van Ivo geleerd, zowel over regisseren voor de grote zaal als over het leiden van een gezelschap. Hij is een heel efficiënte manager, wat zeker toen a-typisch was voor Nederlandse artistiek leiders. Zijn artistieke werk vond ik heel inspirerend, met Kreten en gefluister als mijn absolute favoriete blown-away-voorstelling. Zelfs van voorstellingen van voor 2006 waar ik me aan ergerde – bijvoorbeeld omdat ik er op ideologisch vlak moeite mee had – heb ik ook genoten. Zijn werk heeft een enorme theatrale kracht, raakt je op emotioneel en bijna existentieel niveau. Het is moeilijk te omschrijven, maar het heeft te maken met de sfeer, via belichting, muziek, spel, ruimtegebruik. Hij zet een temperatuur neer die helemaal klopt, vaak in een heel concrete ruimte. Dat is echt toverwerk, zo briljant.

Toen ik later zelf artistiek directeur van Het Nationale Theater en een gelijkwaardig contact werd, heb ik Ivo gemist. Hij mengde zich steeds minder in het Nederlandse circuit en was bijna altijd afwezig bij de gezamenlijke gesprekken met de BIS-gezelschappen. Zijn werk had de laatste jaren ook een minder grote impact op mij. Het nieuwe was er vanaf en de koers van het gezelschap leek minder krachtig. Dat is ook logisch. Het is onmogelijk om een boog van 22 jaar vol te houden.

Dat Eline Arbo hem opvolgt, vind ik geweldig. Het toont het succes aan van ons talentontwikkelingstraject. Ze heeft bij Het Nationale Theater haar eigen stijl verder kunnen ontwikkelen, met voorstellingen als Yerma en De jaren. Het voelt echt alsof we daar iets aan bijgedragen hebben. Een tijd geleden had ik soms een beetje het gevoel dat ze van ons afgepakt werd, maar ze is er aan toe. Ze ligt goed bij het ensemble en ze zit dicht op de huid van de tijd met opwindend theater.

Anne Breure, creatief directeur Theater Utrecht

Ivo van Hove heeft heel veel betekend voor het Nederlandse én internationale theaterlandschap. Zo lang ik toneel kijk was Ivo artistiek directeur bij Toneelgroep Amsterdam en later ITA, en daarmee is hij een onmiskenbaar onderdeel van mijn eigen theatergeschiedenis. Ik kijk er daarom ook zeer naar uit hoe de toekomst er met Eline Arbo uit gaat zien. Een inspirerende en spannende benoeming. Een regisseur aan het roer die een speerpunt maakt van het vertellen van verhalen uit perspectieven die te lang niet gehoord en gezien zijn. Ik kijk er zeer naar uit hoe ze dat als artistiek directeur gaat doorzetten in het hele gezelschap en huis. Ik verheug me daarin als theatergezelschappen samen op te trekken.

Guy Cassiers, regisseur, voormalig artistiek directeur van het Toneelhuis in Antwerpen en terugkerend gastregisseur bij ITA.

Ivo’s ambities zijn altijd torenhoog en hij maakt ze altijd waar. Hij is van onschatbare waarde voor het Nederlandse theater, ook internationaal een van de grote namen. Iedereen verhoudt zich op een of andere manier tot zijn werk. Samen met Jan Versweyveld – die telkens te weinig aandacht krijgt, maar heel belangrijk is bij al zijn werk –  heeft hij een weg gevonden om een groot publiek aan te spreken met niet altijd even evidente thema’s.

Wouter van Ransbeek, van 2006 tot 2021 verbonden aan ITA als creatief directeur. Nu artistiek directeur van het Adelaide Festival.

Ik ben nu aan het repeteren in Wenen, letterlijk om de hoek van de straat waar ik 17 jaar geleden het belletje kreeg van Ivo of ik bij Toneelgroep Amsterdam wilde werken. Destijds werkte ik bij de Wiener Festwochen, maar ik heb direct ja gezegd en ben verhuisd. Ivo is een van de belangrijkste theaterkunstenaars van onze tijd. Hij heeft Toneelgroep Amsterdam en later ITA met een klare artistieke visie en zakelijk instinct in de 21ste eeuw geleid. Ik ben dankbaar dat hij zo vroeg mijn talent de ruimte gaf en blij dat we samen het gezelschap ook internationaal hebben kunnen laten groeien en zo veel spannende gastregisseurs naar het Leidseplein hebben kunnen halen. Ivo is uniek. Zijn carrière als regisseur is spannend en ik houd van zijn missie om het meest extreme theater te maken voor een zo groot mogelijk publiek wat hem uiteindelijk ook naar Westend en Broadway heeft gebracht. Maar theater is ook een vergankelijke kunstvorm. Naast een goed begin heeft een voorstelling ook altijd een spannend einde nodig. Het is fijn dat er nu een nieuwe wind kan waaien op het Leidseplein en ik ben ervan overtuigd dat Eline Arbo en Clayde Menso, directeur een nieuw antwoord op de tijd zullen formuleren. En Ivo wens ik veel nieuwe inspiratie en spannende dromen.

Touria Meliani, wethouder Kunst en Cultuur van Amsterdam

Ivo van Hove heeft met zijn indrukwekkende oeuvre ITA tot het toonaangevende theatergezelschap gemaakt dat het nu is en Amsterdam op de kaart gezet. Zijn werk bij ITA werd gedragen door een indrukwekkende groep van acteurs, technici en professionals, die samen met Ivo de hele wereld over hebben gereisd om in de meest prestigieuze theaters zelfs in het Nederlands voor uitverkochte zalen te spelen. Als stad zijn we Ivo enorm dankbaar voor de ontroering en verbeelding die hij met ITA ons heeft gebracht. Ik kijk ook erg uit naar de nieuwe koers van ITA onder leiding van Eline Arbo.

Wij zijn bij Oostpool ontzettend verheugd dat Eline Arbo de nieuwe artistiek directeur van ITA wordt. We krijgen een razend slimme en empathische jonge regisseur op een belangrijke positie in onze sector. Ik zie in haar en Clayde Menso een potentieel dreamteam dat de artistieke kwaliteit van het gezelschap hoog kan houden en daarnaast belangrijke stappen kan doorvoeren om het gezelschap inclusiever en opener te maken naar de rest van de sector. We wensen ze veel succes, juichen ze toe en kijken enorm uit naar wat er komen gaat.