De Argentijnse theatermaker Vivi Tellas (Buenos Aires, 1955) onderzoekt sinds 1980 de grenzen van het theater. Haar artistieke uitgangspunt vormt theater dat ‘onbedoeld’ is, ofwel de transformatie van een alledaagse situatie tot een theatrale gebeurtenis.
In Argentinië richtte zij in 1980 het gezelschap Teatra Malo (Slecht Theater) op. Haar meest recente vorm van onbedoeld theater is de voorstelling Family theatre, die ze eerst bij wijze van workshop maakte in 2008 in samenwerking met de National Portrait Gallery en vervolgens in Dublin op uitnodiging van het Project Arts Center. Nu maakt ze Family Theater met een groep jonge makers, die niet geschool zijn als acteurs. Deze kans wordt hen geboden door de Amsterdamse masteropleiding DasArts (zonder dat ze daarvan student zijn) in samenwerking met Theater Frascati en Frascati Producties. In Frascati vond ook de meer dan interessante presentatie plaats. Interessant, omdat Family Theatre zo onvoorstelbaar lief is. En zoet. Helaas was er tijdens de presentatie geen namenlijst beschikbaar, maar de DasArts liet in latere instantie weten dat de volgende deelnemers zich voor de workshop hadden ingeschreven: Ariadna Rubio, lid van Schwalbe; Karlijn Kistemaker, afgelopen jaar afgestudeerd aan de Amsterdamse regie-opleiding; Elina Cerpa, een DasArts alumni; Arthur Kneepkens, theaterwetenschapper, regisseur en schrijver, o.a. bij Likeminds; Eilit Marom, een alumni van de dansacademie in Arnhem; Anne-Charlotte Bisoux, theatermaakster uit Brussel en Cecilie Solberg, een theatermaakster uit Noorwegen. De deelnemende makers wonen en werken voornamelijk in Nederland.
De deelnemers konden zich inschrijven voor een workshop van zes avonden. Ze konden hierbij hun eigen familieleden uitnodigen. Ieder van de deelnemers gaf een korte persoonlijke presentatie, waarbij ze veelvuldig gebruik maken van visuele middelen. Het publiek werd gevraagd telkens in een andere opstelling de presentatie te volgen. Dia’s van tweelingzusters zien we, gemaakt door de Noorse Cecilie Solberg. Een andere deelnemer toont foto’s van zichzelf als kleine jongen in berenkostuum. Hij is Arthur Kneepkens en geeft in een korte dialoog met een actrice het geheim van theater prijs: timing. Hij legt dit op geestige, inventieve manier uit aan de hand van een foto waarop een meisje, dat zijn jeugdliefde is, naar hem opkijkt. Zoals zij blikt in zijn richting, dat is een kwestie van timing. De Noorse speelster belt met haar tweelingzus in Noorwegen en vraagt haar naar haar herinneringen aan een traumatische gebeurtenis in hun jeugd: dat de schuur van haar vader afbrandde. Beeldend beschrijft ze haar eigen schok bij het zien van de vlammen die uit het dak slaan.
In de volgende presentatie maakt de performer gebruik van een overheadprojector waarmee ze een idyllische wereld creëert van kinderlijk getekende huizen met mensen erin. Naderhand belt ze met haar moeder aan de andere kant van de wereld. Een actrice uit Irak kleedt zich in de lievelingsmantel van haar grootmoeder en zingt live, begeleid door gitaar, een lied uit het land van haar afkomst. Tot slot komt een ouderpaar aan het woord, decennialang getrouwd. Twee performers ondervragen hen over de goede dan wel slechte eigenschappen van elkaar. In het laatste beeld vormt het viertal een innig gearmde groep die, hand in hand, in verstrengeling door de theaterzaal loopt. Dat is van alle presentaties wel de meest lieve en aardige.
Qua vorm is er op de presentaties wel een en ander aan te merken. Geen van de makers kiest voor een extreme vorm, alles is behoorlijk braaf, alsof de deze jonge makers in hun presentatier ervan getuigen niet op de hoogte zijn van de nieuwste ontwikkelingen in het theater. Bij het tonen van de foto’s van vroeger ontbreekt de drang of het vermogen het particuliere op hoger of universeler niveau te tillen. En het gezamenlijke slotdansje heeft wel een heel hoog therapeutisch gehalte.
De klemmende vraag van deze toeschouwer is waarom deze makers voor zoveel liefheid kiezen. Heerst er geen opstandigheid onder deze aankomende theatermakers? Zijn er geen angry young men? En waarom blijven de scènes zo particulier, zo vertellend? Dat de makers bijna unaniem voor een zachtmoedige stijl kiezen is opmerkelijk. Ik kon geen tekenen van inspiratie vinden door vooraanstaande groepen als Wunderbaum, De Koe, Dood Paard, Barre Land, Warme Winkel, Mightysociety en TgStan bijvoorbeeld. Die maken onstuimig, wervelend, universeel en bovendien geëngageerd theater, vol waaghalzerij en lef. Deze stromingen en ontwikkelingen ontbreken in Family Theatre. Dat verbaast me. De vraag die gesteld kan worden of de oorzaak ligt bij de theaterstijl die Vivi Tellas nastreeft of dat deze makers in deze presentatie bij dit onderwerp juist welbewust kiezen voor een timide speelstijl. Ik mis onder de betrokken kunstenaars echter wel een belofte voor later.
Foto: Nicolás Goldberg
Het roze schaap van de familie, dat is de geuzennaam die de zes spelers uit The Pink Sheep of the Family aan zichzelf hebben gegeven. In deze voorstelling van het Queer Theater Festival vertellen ze wat hun coming outs als transgender personen heeft betekend voor hun familiebanden en hoe het de deur opende voor een geheel nieuwe familie: een gekozen familie van roze schapen uit het heden en zelfs het verleden. (meer…)
De workshop van Vivi Tellas – waar dit een afsluitende presentatie van was – werd georganiseerd door Frascati en DasArts. Eén van de deelnemers heeft DasArts afgerond; alle overige deelnemers hebben uiteenlopende andere kunstopleidingen in Nederland en daarbuiten gevolgd.