Terwijl Hans Frans zijn rauwe lo-fi muziek speelt op de bovenverdieping van Galerie de Schans, zijn Noa Azcargorta Cabaces, Gustav Lauesen en Nina Peruško druk bezig met het wit schminken van hun gezichten voor de verschillende spiegels. Met hun spierwitte gezichten, rode lippenstift, plooikragen en pastelkleurige kostuums hebben de drie mimers nog het meeste weg van zestiende-eeuwse hoflieden in hun ondergoed.
Voor de performance Sugar glazed apples van de Deense performancekunstenaar Clara Ottignon lopen Cabasces, Lauesen en Peruško semi-verleidelijk door de galerieruimte, oogcontact zoekend met nietsvermoedende omstanders, om hen als dat lukt te complimenteren met hun uiterlijk. Geleidelijk worden hun bewegingen kunstmatiger, waarna zij zich in het midden van de achterruimte verzamelen en de performance verandert in een serie gestileerde monologen.
Met zwoele, bijna orgastische stemmen beschrijven ze hoe zij als ovenmaaltijd worden bereid, terwijl ze oogcontact blijven zoeken en steeds harder beginnen te kreunen. Ottignon toont zich een intrigerend kunstenaar door de performance het midden te houden tussen ongemak, verleiding en humor – zonder ooit te veel in een van de drie door te schieten. Het is een precaire koorddans waar de performers met verve op balanceren.
In hartje Amsterdam vond op 20 januari de eerste editie van Trespassing plaats, een veelbelovend nieuw performance-evenement, geïnitieerd door Charles Pas (Studio FCP) en Puck van der Werf in samenwerking met Galerie de Schans. Jonge performancekunstenaars toonden in Galerie de Schans een gevarieerd programma vol nieuw, experimenteel werk. Geïnspireerd door de performance-avonden die georganiseerd worden in De Studio in Antwerpen, werd de volledige ruimte een avond lang vol geprogrammeerd met nieuw werk van jonge performancekunstenaars. Het resulteerde in een veelzijdige avond met experimentele muziek, bewegingstheater, woordkunst, een telefooninstallatie en – uiteraard – performance-art.
Verstopt in de kelder staat de installatie Cold Line van de Turkse kunstenaar Delfin Lev. De geluidsdichte ruimte ziet eruit alsof halverwege de verbouwing de hoop is opgegeven, met in het midden een enkele stoel naast een zwarte draaischijftelefoon. Door de hoorn zijn flarden van gesprekken te horen. Zo vertelt een jonge man voorzichtig maar openlijk aan een vriend over zijn geldzorgen, en horen we een verveelde stem een lange, humoristische vragenlijst afratelen over hoe een nieuw voedselproduct is bevallen.
Het benadert de sfeer van het stiekem afluisteren van telefoongesprekken in de veelal vervlogen tijden van de vaste telefoons, maar de bijna vervallen ruimte waarin de telefoon opgenomen wordt geeft dit nostalgische gevoel ook een dystopische tint. De installatie is op z’n mooist wanneer anderen aan het luisteren zijn. De weinig belichte ruimte benadrukt de concentratie waarmee naar de gesprekken wordt geluisterd en leidt zo tot een bijzonder intiem en bijna voyeuristische kijkervaring.
Misschien wel de meest intrigerende performance van de avond is Deliveren van EMIRHAKIN. Gedurende het gehele evenement brengt de performancekunstenaar een groot aantal kartonnen dozen van buiten de galerij naar binnen. Met zijn gezicht verstopt achter een zwarte bandana en hoodie, neemt hij met zijn dozen de voorruimte steeds meer over, tot zelfs de uitgang nauwelijks meer toegankelijk is. Het sjouwen culmineert in een woedeuitbarsting waarin de op elkaar gestapelde dozen het moeten vergelden.
Deliveren is een interessant onderzoek naar de vraag wie nu precies de ruimte krijgt om hun kunst te tonen. De aanwezigheid van de bezorger wordt nauwelijks erkend door het publiek en de dozen worden gedurende de performance steeds meer als last gezien. Meermaals worden de stapels verplaatst en uit de weg gehaald, omdat deze het zicht op de andere optredens in de weg staan. De massaliteit van de dozen wordt echter steeds onvermijdelijker en dwingt zo het publiek om zich ertoe te verhouden. Welke ruimte claimen wij als publiek in te mogen nemen om kunst tot ons te nemen wanneer dit ten koste gaat van ander werk?
In de keuken speelt Doris Wennekers haar mimesolo Reclaim, die afgelopen zomer ook te zien was op het Over het IJ Festival. In deze intense performance onderzoekt Wennekers de effecten van seksueel trauma en toont niet alleen seksueel geweld op beklemmende wijze, maar ook hoe traumabehandelingen als EMDR worden gebruikt om het trauma onder ogen te komen.
De vertaling van een donkere, bijna claustrofobische zeecontainer naar een keuken zorgt voor een schurende, nieuwe dimensie. De alledaagsheid van de ruime benadrukt hoe lastig het is om aan seksueel trauma te ontsnappen en dit elke dag in de meest normale situaties met je mee blijft dragen. De ontladende schreeuw waarmee de performance eindigt krijgt zo ook een nieuwe cathartische lading: het is niet een schreeuw van heling, maar van een zekere opluchting die voortkomt uit het besef dat het trauma wellicht niet verdwenen is, maar eindelijk een plek heeft kunnen krijgen.
De grootste kracht van Trespassing zit dan ook in de wijze waarop alle optredens de ruimte ten volste benutten. Thank you van Boris de Klerk en Olivier Herter nam de ruimte over met een grote hoeveelheid tape, om daar zowel het scènebeeld als de soundscape voor de monologen over herinneringen mee te creëren. De intieme dansperformance Cocoon van Leyla de Munck speelde achterin een zijruimte waar ze niet voor iedereen zichtbaar was, wat een extra kwetsbare laag aan het werk toevoegde. De geluidskunstenaar Rint Mennes sloot de avond af met Fossils (Sounds From 2022). Op geïmproviseerde wijze creëerde hij een zeer experimentele, semi-meditatieve live soundscape, bestaande uit enkel veldopnames die hij het jaar ervoor had opgenomen, midden in de ruïnes van Deliveren en de andere performances.
Met deze eerste editie van Trespassing is het Nederlands theaterlandschap een zeer interessant en veelbelovend performance-evenement rijker. De houtjetouwtje-achtige sfeer die de avond tekende, komt duidelijk voort uit een gebrek aan financiële middelen, maar versterkt tegelijkertijd ook de toegankelijkheid van de avond. Het veelbelovende evenement laat zien dat experimentele performance-kunst alle ruimte verdient om op laagdrempelige wijze voor nieuw publiek te worden getoond.
Foto: Mila Blok
