In het najaar van 1996 begint mijn geschiedenis met Hana Bobkova. Een collegezaal vol propedeusestudenten Theaterwetenschap, met daarvoor een kleine, deftige gestalte die een niet mis te verstaan gezag uitstraalt. Het is slechts een eenmalige les, maar een cruciaal moment voor mij. Ze vertelt over theaterkritiek en over haar eigen werk als critica. Iemand kan zich niet beheersen en waagt het door het college heen te fluisteren. Een priemende blik in die richting. De voorname gestalte onderbreekt haar verhaal. ‘Ik heb een ziekte’. Een onhoorbaar oei gaat door de zaal. ‘Een beroepsaandoening. Ik heb heel goede oren. Ik hoor alles.’ Een mengsel van opluchting en aangescherpte aandacht golft door de menigte heen. Gelukkig, het is geen ernstige ziekte, maar beter houden we nu onze hersens erbij. Dit is mijn eerste herinnering aan haar, die je als student uiteraard nooit anders aansprak dan met mevrouw Bobkova.
Theatercritica en -wetenschapper Hana Bobkova is gisteren overleden. Bobkova schreef decennia lang uitgebreide en diepgravende theaterkritieken voor de kunstbijlage van Het Financieel Dagblad en later voor vakblad Theatermaker. Voor haar werk ontving ze in in 1988 de Pierre Bayle prijs voor kunstkritiek.
Hana Bobkova werd geboren in Praag en studeerde theaterwetenschap toen de Praagse Lente uitbrak en de Russische troepen het land binnen vielen. Door een toevallige ontmoeting met Nederlandse theaterwetenschappers komt ze naar Amsterdam en vraagt ze in 1969 politiek asiel aan. In datzelfde jaar wordt haar eerste artikel gepubliceerd in tijdschrift Toneel Theatraal. Bobkova werkt de eerste jaren in Nederland onder meer als tolk op Schiphol, in het toenmalige Toneelmuseum, aan de Universiteit van Utrecht en later bij het Internationaal Theater Instituut.
In 1979 begint een periode van ruim 25 jaar waarin Bobkova theaterkritieken schrijft voor de kunstbijlage van Het Financieele Dagblad. Haar manier van voorstellingen waarnemen en analyseren, op basis van semiotiek en fenomenologie, is in Nederland altijd uniek gebleven. In 1988 wordt ze onderscheiden met de Pierre Bayle prijs. Met deze toekenning wenst de jury een ‘lans te breken voor een overwogen en breed georiënteerde toneelkritiek’.
Bobkova is dan al universitair docent aan de faculteit Theaterwetenschap van de Universiteit van Amsterdam. Later doceert ze voorstellingsanalyse en theaterfilosofie aan de Regie Opleiding in Amsterdam.
Hana Bobkova was al enige tijd voor de coronapandemie gestopt met het regelmatig bezoeken van voorstellingen. Ze troostte zich met de gedachte dat ze de in haar ogen meest bijzondere periode in het Nederlandse en Vlaamse theater, van begin tot eind heeft mogen meemaken. Hana Bobkova is 81 jaar geworden.
met dank aan Daphne Richter en Alexander Schreuder
foto Een Theatergeschiedenis der Nederlanden
Wat een droef nieuws. Priemende blik, vorsende ogen, koele stem – maar tegelijk gepassioneerd en geëngageerd, met een groot warm hart voor het Nederlands en Vlaams theater. En voor een theaterkritiek die uit mag gaan van intuïtie maar altijd vergezeld moet zijn van grondige analyse. R.I.P. Hana
Een bijzondere vrouw, met inspirerende, duidelijke lessen, ik gebruik de ’tekensystemen’ nog steeds.
Thank you Bobkova! The most rewarding Teacher !
Vele generaties regie studenten hebben les van Hana Bobkova gehad. Ze was geïnteresseerd en wist veel. Ze leek afstandelijk en was niet weggelegd voor “priet praat”. Maar ze kon intens van voorstellingen genieten en gaf heldere analyses.
Ik heb haar op de regie opleiding 10 jaar meegemaakt. Wel eens bij haar lessen gezeten, met haar gegeten en naar haar gekeken als ze in het theater was om een voorstelling te zien. En meegemaakt hoe ze met weinig woorden ook gul kon zijn. Na haar verhuizing hadden we weinig contact. Jammer. Veel generaties regie studenten zijn door Hana wijzer geworden en ik voeg daar aan toe: ook aardiger.
Dank lieve Hana.
Wie bij het afscheid van Hana Bobkova aanwezig wil zijn is welkom op zaterdag 12 november om 13u30 in uitvaartcentrum Ockenburgh, Ockenburghstraat 21, 2553 AA, Den Haag.
Ik kan er helaas niet bij zijn zaterdag, maar ik denk met veel liefde terug aan een fijne vrouw en geweldige leermeester in het vak van kijken en analyseren. En aan een super scherp criticus, die gelukkig op een gegeven moment een iets betere positie kreeg toebedeeld dan bibliothecaris van de subfacTheaterwetenschap van de UvA, zodat ze haar kennis kon delen met honderden studenten theaterwetenschap en regie. Dankbaar!
Een docent waar ik in korte tijd op de regie-opleiding en daarna als toeschouwer veel aan heb gehad. Met weinig woorden boorde ze een essentie aan, waar ik nog lang over kon blijven nadenken. Tot de dag van vandaag. Een van de docenten waar ik nog vaak aan refereer nu ikzelf docent mag zijn.
Rust zacht zeer getalenteerd.en gepassioneerd theater mens.
Met ontroering lees ik nu dat Hana Bobkova is overleden. Ik werkte enkele jaren met haar samen als kandidaat assistent in de bibliotheek van de leerstoelgroep Theaterwetenschap UvA. Onder meer de opzet van de collectie Mediastudies kreeg toen gestalte. Ondertussen veel goede gesprekken over voorstellingen die we gezien hadden en ook etentjes tussendoor, waar Hana van genoot. Met haar vertrek naar de Theaterschool en later haar verhuizing naar Den Haag is ons contact verwaterd. Niettemin heeft Hana een grote en waardevolle bijdrage geleverd aan de bloei van de Theaterwetenschap in ons land. Een grote buiging past…
Dank Hanna voor je scherpe en liefdevolle lessen. Ik heb er heel veel aan gehad.
Dick Gilsing