Het is geleidelijk ons leven binnen gesijpeld en daar inmiddels ook echt niet meer uit weg te denken. Telefoon, wasmachine, auto, de muziekinstallatie, allerhande gadgets: ze praten terug, nemen steeds meer taken over. Dat lijkt superhandig misschien, maar leven we intussen niet in een soort virtual reality? Worden we niet op verschillende niveaus steeds vaker gemanipuleerd? En door wat of wie dan? AI, Artificial Intelligence, wat is dat nu eigenlijk? En hoe verhoudt dat fenomeen zich tot de mens – en omgekeerd?

Dat is het spannende uitgangspunt van h/AI, de nieuwe muziektheatervoorstelling die de Leidse Veenfabriek maakt samen met Orkest De Ereprijs, theatergroep ECHO, én, zo stellen ze: AI. Wat kun je zien als toeschouwer? Stuurt AI de muziek? De speler? Of?

Stralend middelpunt van het toneel is een prachtige installatie van John van Oostrum van de Veenfabriek, die ook de regie voert (samen met AI, zo vermelden de credits). Het gevaarte zou je kunnen omschrijven als een enorme staande lamp met lange neerhangende armen (een soort tentakels), waaraan aan de verschillende uiteinden al snel musici zullen plaatsnemen. Met de klanken van hun muziekinstrumenten jagen ze een kleurenspel door de installatie – of is het omgekeerd? Wie bespeelt wat, wat dirigeert wie?

Om deze installatie en het veertienkoppig orkest heen, dartelen drie performers. In korte, speelse scènes snijden ze een scala aan onderwerpen aan die raken aan het fenomeen kunstmatige intelligentie. Grappig en verrassend vaak, maar uiteindelijk ook wel een tikkeltje vrijblijvend.

Zo voert actrice Monica Hofman een gesprek met een machine, gemaakt door de mens. ‘Ben jij een supermens?’, vraagt Hofman. ‘Nee’, zegt de machine, ‘ik ben een supermachine.’ Even daarvoor heeft speler Jeroen van Arkel als een soort technisch regisseur van de avond de Engelse boventiteling van de voorstelling geregeld, een powerpoint-presentatie gecheckt en Hofman van een aantal aanwijzingen voorzien. Voorts zien we een filmpje van Theatergroep ECHO, waarin actrice Anna Schoen op haast onheilspellende wijze door een natuurlandschap struint.

Performer Chandana Sarma speelt een geestig spelletje met haar autocue en zal even later een geliefde kinderdroom over een robot met ons delen. Van Arkel en Hofman bespreken de aanschaf van een Labradoodle: rechtvaardigen de voordelen van zo’n hond de manipulatie die eraan voorafging? Hun scène, gespeeld op een loopband waarop je niet vooruitkomt, herinnert aan die van het jonge stel in Katie Mitchells regie Atmen, dat zich op hun manier tot een bedreigde wereld moest verhouden. Hoe bekijken we onze verantwoordelijkheid? Waar ligt die? Later zien we het drietal rondswingen met VR-brillen op het hoofd.

Hoe spitsvondig en intrigerend de afzonderlijke elementen van h/AI soms ook zijn, als geheel mist de voorstelling toch een punt waarin alles samenkomt. Hier zitten goede partners bij elkaar, goede invallen te over, maar echte interactie daartussen ontbreekt; iedereen draagt iets moois bij, maar een sterk hecht geheel is het (nog) niet. Een heel interessante aanzet daartoe wel.

Foto: Bart Grietens