Ver-van-mijn-bed-show of een collectief falen? De gebrekkige aanpak en soms tragische consequenties van straatcultuur in Nederlandse wijken zijn feitelijk. Met scherpe dialogen, overtuigend spel en geïnspireerde urban tracks schetst Angry Young Men de levens van twee vrienden die iedereens zoons hadden kunnen zijn. Of toch niet? De actuele hiphop-musical benoemt de olifant in de kamer en maakt een prangend maatschappelijk probleem verstaanbaar voor iedereen.

‘Jullie zijn statistisch herkenbaar. Bij stress gelijk aanvallen. Dat hoort volledig bij dit type jongen.’ De toegewezen psycholoog van de tienerjongen heeft nauwelijks woorden met haar patiënt uitgewisseld, maar weet al wie hij is, wat hij doet en waar hij zal eindigen. Deze tendens is verenigbaar met de aanpak van veel systemen die straatcultuur in ons land moeten aanpakken. Er wordt even naar iemand gekeken en na een grove inschatting is er al een label op geplakt. Einde verhaal.

Regisseur Floris van Delft (Zilveren Krekel, 2016) en regieassistent Boyd Grund werpen een kritisch licht op de manier waarop wordt omgegaan met jongeren die door onstabiele omstandigheden vroeg eindigen in de criminaliteit en daar genadeloos voor worden gestraft. Verdien je bijvoorbeeld een levenslange gevangenisstraf voor een misdaad die je op minderjarige leeftijd hebt begaan? En waar hadden ouders een dergelijke situatie kunnen voorkomen? Wat was de taak van de maatschappelijk werker? Waar stapte de psycholoog in het verhaal en hoe had de rechter dit kunnen benaderen?

Twee jonge vrienden. De ene is dood en de andere zit levenslang achter de tralies. Hóe kwamen ze hier terecht? Op chronologische en bijna symmetrische wijze worden hun levens in een beeldend en muzikaal gesprek tegenover elkaar geplaatst. Vanaf het moment dat de moeders hun babyzoontjes hoopvolle slaapliedjes toezingen totdat ze als aartsvijanden lijnrecht tegenover elkaar komen te staan.

Het resultaat is een turbulente rit van bepalende cito-adviezen, valse beloftes, gebroken jongensdromen, maar vooral het tekortschieten van verantwoordelijke instituties. De voorstelling wordt aaneengeregen door middel van ritmische rijmteksten en begeleid met tijdloze RnB, akoestische hiphop, ruige straatrap en opzwepende klanken van drill. Gecomponeerd door BnnyHunna en stuk voor stuk vertolkt door de acteurs zelf. Floris van Delft slaat hier met co-tekstschrijver en rapper Winne een stevige brug tussen de confronterende fysicaliteit van het theater en de universele (nood)kreten van hiphop.

Naast het feit dat de vier acteurs thuis lijken te zijn in de muzikale voordrachten zetten zij allen overtuigende en realistische karakters neer. Juan Zyad, Laurien van Rijswijk, Imanuelle Grives en Mees Hilhorst vertolken alle vier moeders en zonen die iedereen op straat zou kunnen tegenkomen. Niets overdreven en weinig weggelaten.

Indrukwekkend en niet onbelangrijk detail is het gegeven dat de psychologen, maatschappelijk werkers en overheidsfiguren op ludieke en treffende wijze worden gespeeld door dezelfde acteurs. Engagerend en typerend voor het werk van Floris van Delft is het interactiespel dat de acteurs gedurende de gehele voorstelling opvoeren met het publiek. In combinatie met de 360 graden-opstelling van het podium en het sfeermakende lichtontwerp van Mike den Ottolander en Jantje Geldof is het lastig afdwalen als je wordt begeleid door de bewogen levensverhalen van de twee vrienden.

Over jongens die vroeg in de straatcriminaliteit belanden wordt van alles gezegd, maar nog altijd wordt er veel te weinig mét hen gesproken. Angry Young Men beeldt dit op een universeel begrijpelijke manier uit en laat hiermee zien hoe massa’s jonge Nederlanders tijdens hun kinderjaren al gedoemd zijn in de afgrond te raken. Het onbegrip dat bij ouders en basisschooldocenten begint, mondt consequent uit in onbegrip van de rest van de wereld en uiteindelijk in verstotelingen van de samenleving met wie niemand wat te maken wil hebben. Maar hebben wij de keus om onze handen ervan af te trekken of zullen we onvermijdelijk worden geconfronteerd met de nasleep van deze ‘gesneuvelde’ landgenoten?

Trauma’s, pijn en strijd zijn intergenerationeel. De ene generatie slaat het op en geeft het door aan de volgende. Dit is wetenschappelijk onderbouwd en zoals de psycholoog aangaf ‘statistisch herkenbaar’. Hoe komt het dan dat een samenleving met deze wetenschap hier niet grondig op ingaat vóórdat de situatie escaleert? En hoe worden deze wetenschappelijke inzichten wél verwaarloosd, maar resulteert een diagnose van een ‘pedagogisch onbereikbare’ minderjarige in een levenslange gevangenisstraf? Angry Young Men zet aan het denken over de maatschappelijke, wetenschappelijke en socio-culturele maatstaven die voor de een voordelig kunnen uitpakken en voor de ander kunnen resulteren in een onomkeerbare tragedie.

Foto: Mark Engelen