Grensoverschrijdend gedrag in de cultuur- en mediasector is een hardnekkig en urgent probleem dat niet eenvoudig kan worden opgelost. Het oplopend aantal meldingen van de afgelopen tijd laat alleen het topje van de ijsberg zien. Dat staat in het advies Over de grens, op weg naar een gedeelde cultuur dat de Raad voor Cultuur vandaag heeft aangeboden aan staatssecretaris Gunay Uslu van Cultuur en Media.
Grensoverschrijdend gedrag (seksuele intimidatie en misbruik, maar ook andere vormen van ongewenst gedrag als pesten, racisme, seksisme en discriminatie) komt ook in andere sectoren voor, maar in de cultuursector zijn er specifieke risicofactoren die zorgen voor extra kwetsbaarheid, stelt de raad. Zo wordt in de sector vaak geselecteerd uit een groot aanbod van talent, terwijl er maar een beperkt aantal speel- en toonplekken zijn. Castingdirecteuren en artistiek leiders fungeren daarbij noodzakelijkerwijs als poortwachter, wat zorgt voor ongelijke machtsverhoudingen. Zeker als zij, bewust of onbewust, handelen vanuit vooroordelen en stereotypering ontstaat een onveilig werkklimaat.
Extra risicofactor zijn volgens de Raad de los-vaste arbeidsverbanden en baanonzekerheid in de cultuursector. Met name zzp’ers zijn extra kwetsbaar. Ook wijst de Raad op een sterke prestatiecultuur en het fysiek contact dat in menig genre onlosmakelijk onderdeel van het werk is.
Slachtoffers durven uit angst, ongemak en schaamte ongewenst gedrag vaak niet te melden en omstanders kijken de andere kant op. De raad spreekt in dit opzicht zelfs van een zwijgcultuur. Bestaande structuren gericht op sociale veiligheid, zoals meldpunten en vertrouwenspersonen, blijken bovendien vaak niet goed vindbaar, of het ontbreekt slachtoffers aan vertrouwen om er gebruik van te maken.
De raad adviseert om eerst en vooral in te zetten op preventie. Dat begint met ‘het goede gesprek op de werkvloer’ over machtsverhoudingen en veiligheid en over wat gewenst en ongewenst gedrag is. Daarnaast zou volgens de Raad een eerlijker beloning en een betere rechtspositie voor met name zzp’ers een speerpunt moeten zijn.
Voor het kunstvakonderwijs adviseert de Raad dat sociale veiligheid een standaard onderdeel van het curriculum wordt. Voor alle docenten wil de Raad een didactische aantekening verplicht stellen, dus ook voor deeltijddocenten die veelal uit het werkveld komen.
Het meldpunt Mores heeft zich in korte tijd ontwikkeld tot het centrale meldpunt voor grensoverschrijdend gedrag in de cultuur- en mediasector. Om het hoofd te bieden aan het oplopende aantal meldingen is structurele ondersteuning vanuit het Rijk een vereiste.
De raad constateert ten slotte dat er een grote behoefte is aan terugkerend structureel onderzoek naar en monitoring van de aard en omvang van de problematiek. Een nieuw op te richten kenniscentrum moet hierin voorzien.
Worstel je met een ervaring van (seksuele) intimidatie, machtsmisbruik, agressie of geweld in de sector? Neem contact op met de vertrouwenspersonen van Mores.online, het meldpunt voor ongewenste omgangsvormen in podiumkunsten-, televisie- en filmsector.
Foto: Casting van De Warme Winkel, Sofie Knijff
