‘Theaterbolwerk PUNCH’ lanceert zich vandaag met de leus: New Writers Forward! Meer dan twee jaar werd in stilte gewerkt en vandaag treden ze in hun thuisbasis, de Leidse Schouwburg, in de openbaarheid. PUNCH gaat toneelteksten van nieuwe schrijvers op het grote(re) toneel brengen.

11 regisseurs (waaronder Peter de Baan en Maren E. Bjørseth), bijna 50 gelauwerde acteurs, 4 dramaturgen en 6 schrijfcoaches hebben zich aangesloten. Bijna 30 theaters verspreid door het land hebben hun intentieverklaringen al afgegeven om de voorstellingen te willen programmeren in hun theaters. Ik sprak met oprichter actrice Iris Slee en een van de aangesloten auteurs Jibbe Willems.

Hoe ontstond het idee voor PUNCH?
Slee: In 2018 was ik bij De Staat van de Toneeltekst van Nathan Vecht, waar schrijvers met hun ziel onder de arm liepen. Ik besloot dat ik daar iets aan wilde doen. Hoe breng je onbekende schrijvers met nieuwe tekst bij het publiek? Een tour van 25 tot 30 speelbeurten met een nieuwe schrijver is een uitdaging. Dat lukt alleen als je er twee bekende pilaren tegenover zet: gerenommeerde A-acteurs en –regisseurs. Mijn eerste koffie om over dit idee te praten dronk ik met Lot Vekemans, vanwege haar betrokkenheid bij het Toneelschrijfhuis dat het schrijven van nieuwe theaterteksten ondersteunt. Via haar kwam ik bij Martine Manten, toen bij Jibbe en ondertussen ben ik bijna honderd koffies verder.

Willems: Er is een kleine overlap met de ontwikkeltrajecten zoals die van het Toneelschrijfhuis, maar wij richten ons veel meer op het op het podium brengen van nieuwe toneelteksten. We willen schrijvers niet laten schrijven voor de plank, maar voor het podium. We redeneren vanuit de toneeltekst en niet vanuit een collectief, regisseur of artistiek leider. Ik denk dat dat nog niet genoeg vertegenwoordigd wordt in het Nederlandse Toneellandschap.

Wat moet er veranderen?
Willems: Het regisseurs- en acteurstoneel is de hoofdmoot geworden. We hebben niet echt een auteurstoneel in Nederland, theater dat vanuit de schrijver begint. Ik heb van een infrastructuur gebruik kunnen maken die veel kansen bood aan jonge schrijvers. Nu voel ik dat ik iets terug wil doen: bouwen aan de nieuwe infrastructuur. Je kunt als vis een eigen initiatief van zwemmen opgooien, maar als er nergens water is, waar moet je dan gaan zwemmen? We moeten samen dat water maken.

Slee: Ik ben vooral verbaasd over het theaterveld, bijvoorbeeld over dat de zichtbaarheid van schrijvers vaak niet meegenomen wordt in de marketing. In ons proces willen we de schrijver bij alles betrekken: er zijn vanaf het begin gesprekken tussen schrijvers en regisseurs. Als meerdere regisseurs geïnteresseerd zijn in een tekst die onze leescommisie uitkiest, zullen zij moeten auditeren bij de schrijver.

Willems: Dat heb ik nog nooit meegemaakt in Nederland.

Wat hoop je voor PUNCH? 
Willems: Een broeinest van schrijvers en teksten. Ik geloof dat je elkaar kan helpen en goede reclame voor elkaar kan maken, maar dan moet je elkaar wel leren kennen.

Slee: We willen een brievenbus worden, een plek waar je kunt insturen waarbij er de garantie is dat je tekst door vijf mensen uit het vak met oog voor tekst, uit vijf verschillende disciplines, gelezen wordt. En ik hoop dat het publiek voelt dat nieuwe verhalen en andere theatervormen echt de moeite waard zijn om naartoe te gaan.

Wat zoeken jullie in een nieuwe schrijver?
Willems: Daar zijn geen criteria voor, want we willen ook uit onverwachte hoek inzendingen krijgen. Nieuwe verhalen zijn een manier om te reflecteren op de wereld om ons heen en perspectieven te krijgen op hoe we naar elkaar kunnen kijken. Als ons perspectief te eenzijdig wordt, wordt ons leven eenzijdig; dat is saai en gevaarlijk.

Slee: Teksten indienen kan altijd bij ons, ook als je geen ervaring hebt. Er is ook geen leeftijdsgrens. Een nieuwe schrijver kan een net afgestudeerde schrijver zijn, maar ook een acteur of regisseur zijn die ook schrijft.

Uit een onderzoek van De Tekstsmederij en de Universiteit Utrecht in 2014 bleek dat het publiek graag nieuwe Nederlandse toneelteksten wil zien. Hoe gaat het jullie lukken structureel meer nieuwe toneelteksten in het theater te krijgen?
Slee: Toen ik het vak inkwam, spraken mensen uit verschillende disciplines nog niet veel met elkaar, maar ondertussen is er steeds meer mogelijk. We hebben met Bellevue, Rose Stories, Fonds De Versterking en Sismo stories & performances korte lijntjes en zijn graag gezamenlijk in gesprek over de manier waarop we de langere tour van nieuwe toneelteksten mogelijk kunnen maken. De programmeur van de Deventer Schouwburg heeft uitgesproken om de komende drie jaar het avontuur van het gespeeld krijgen van nieuwe toneelteksten met ons te willen aangaan, de programmeur van De Meervaart is erg ondersteunend en die van Lux Nijmegen en De Maaspoort in Venlo ook. Ik merk een enorme openheid bij vakmensen met wie ik in gesprek ben gegaan, dus hopelijk is het nu eindelijk de tijd van de schrijver!

Wat zijn moeilijkheden bij het opzetten van dit nieuwe bolwerk?
Willems: Hoe we schrijvers bereiken die ons nu nog niet weten te vinden. We willen geen criteria formuleren waar teksten aan moeten voldoen, want juist de dingen waarvan je niet weet dat je ze niet weet, wil je hebben.

Slee: We geven de garantie dat we alles lezen, dat kan veel werk worden.

Willems: Ik wil nog even credits aan Iris geven voor het bedenken en twee jaar uithoudingsvermogen. Het is echt te gek dat je dat doet en niet vanzelfsprekend!

Slee: Je houdt het alleen maar vol als je bevestiging krijgt dat mensen mee willen doen en er ook in geloven. Het is een samenwerking van het veld geweest. In het mailcontact met schrijvers merk ik nu dat het teneergeslagen gevoel van dat zaaltje over is gegaan naar een vonk en dat ze meer energie hebben om nieuwe dingen te schrijven. Dus als er meer aanmeldingen komen, dan maken we meer leescommissies om de teksten lezen. Kom maar op, laat ons maar gek gemaild worden met teksten!

PUNCH’s eerste ontwikkeltrajecten worden gesteund door Stichting Zabawas en vermogensfonds Dioraphte. Wil je zien wie zich allemaal aangesloten heeft bij PUNCH? Kijk op www.tbpunch.nlof op hun social media. De eerste twee voorstellingen van PUNCH zijn vanaf september 2022 te zien in de theaters. De derde nieuwe tekst staat in de zomer van 2023 als zomervoorstelling in DeLaMar.

Foto: Frank Siera, Barbara Willemsen, Dorien van Gent, Ronald Top, Joep Paddenburg en Julia Akkermans. PUNCH.