De computer als bewustzijn van een nieuw bestaan. Carina Molier ende afzwaaiende studenten van de acteeropleiding in Utrecht doken in de brains achter en in de klokkenluiderssite Wikileaks. Hun voorstelling Julian is een fascinerende en hallucinerende belevenis met een bijzonder sterk verhaal en een achterliggende, keelsnoerende onderzoeksopdracht.
Een klein half uur na het begin van Julian valt de hectische filmset waar we ons omheen en daardoor ook een beetje op bevinden plotseling praktisch stil. Voor dat ene hallucinante moment uit de recente geschiedenis van het waarnemen, waarin ons zicht op de moderne werkelijkheid voor altijd op zijn kop werd gezet: beelden van de dodelijke schietpartij vanaf een drone, op afstand uitgevoerd en van commentaar voorzien.
Het kernbegrip in die scène valt al eerder in de voorstelling: ‘collateral damage’, militair slang voor ‘bijkomstige schade’, in feite het woord voor ‘gewenst effect’. In deze, in zwart-wit gefilmde aanval, via Wikileaks geopenbaard, vallen misschien een of twee of helemaal geen veronderstelde terroristen en zes, zeven of acht volledig onschuldige burgers. Een sprookjeseffect uit Lucas’ Star wars omgebouwd tot straatscène in Kabul of Islamabad of god weet waar. Het droge technische commentaar van de afstandsbedienaar wordt hier live voorgelezen. De ‘knikken’ in de film herhaaldelijk teruggespoeld.
Dit zal voor lang een iconisch beeld blijven voor onze tijd blijven. Zoals het standrechtelijk executeren van een Vietnamese man dat werd voor de oorlogen in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. ‘De waarheid is een fragmentatiebom,’ wordt elders in de ‘voorstelling’ Julian gezegd. Hoe waar! En hier blijkt ook weer: wat een verschrikkelijke waarheid. Die vandaag (Obama’s verdediging in Berlijn van weer een nieuw internationaal informaticaschandaal) en waarschijnlijk morgen links en rechts door de actualiteit wordt ingehaald. Zoals vaak het geval is met de voorstellingen van filmmaker en regisseur Carina Molier (1959). Wat ook veelzeggend is voor de alomtegenwoordige zeggingskracht van de thema’s die ze aansnijdt. Durft aan te snijden.
Het decor lijkt, zoals vaak bij een voorstelling van Molier, op een filmset. De vertelling is een collectief geheel waarin iedere speler en iedere technicus een onmisbaar radertje is in een woest draaiende machinerie. Hier: de hersens van een klokkenluiderssite. We zien de bureaus, de slordige keuken, de provisorische bedden voor de slordige seks, de laptops en de kleine torens met apparatuur. In het midden, boven de set, een vierwandig scherm. En dus ook: veel camera’s. Sneaky camera’s. Maar ook zoekende lenzen met cameramensen erachter. Want er wordt, met het moment suprème en de beslissende onthullingen van Wikileaks in zicht, een documentaire over Julian Assange gemaakt.
Dat is vaak de meesterzet in de vertellingen van Carina Molier: die dubbele bespieding, dat eindeloze observeren. Waar wij, haar toeschouwers, ook weer live naar kijken. We zijn erbij, we zitten er bovenop. En niet op één plek. Nee, we worden uitgedaagd ons voortdurend te verplaatsen. Zoals zij en haar spelers het perspectief op hun onderzoeksobject ook continu verplaatsen. Ons verschillende kanten tonen van één vraagstuk. De droomopdracht van iedere theatermaker.
Wie is Julian Assange? Een internetheld van het kaliber van de journalisten Woodward & Bernstein die ooit een Amerikaanse president (Nixon) mede ten val brachten? Een goeroe met Jezus Christus-allures? Een getroebleerde pikkebroek met een obsessie voor onveilige seks? Of een narcistische gek? We krijgen het allemaal voor onze kiezen en te zien en te horen in een verbijsterende rollercoaster die langs de elektronische snelweg lijkt geconstrueerd. Prachtige spelers, fascinerende technologie, indringende vertelling. Gaat dit zien! En toneelprogrammeurs ná het ITs: laat dit zien!
De voorstelling is op 22/6 te zien tijdens het ITs Festival.
[sterren toegekend door de redactie]
Foto: Jos Kuklewski
