Held; heeft inmiddels een inmiddels een studiopresentatie gehad. Hoera! Voor sommige aanwezigen was de fantastische cast een positieve verrassing. Die verrassing heeft te maken met drie zinnen die ik vaak hoor als het gaat over diversiteit. ‘Ze zijn er niet.’ En als ze er wel zijn: ‘Ze zijn niet goed genoeg.’ En als ze wel goed genoeg zijn: ‘Ze blijven niet.’
‘Ze’ betekent dus: talent van kleur. Laten we eens beginnen met de line-up in van het gemiddelde musicalseizoen. Dat geeft niet echt hoop voor kinderen van kleur. Al helemaal niet wanneer rollen die bedoeld zijn voor personen van kleur naar bekender, wit talent gaat. Maar stel: je bijt je daar doorheen. Je durft toch zo’n dure opleiding aan, waar ze je vertellen dat je niet de populairste zult zijn bij casting calls. Stel: je hebt geluk en je krijgt een rol, je mag ergens in een “I Want” song een adlibje zingen, maar een carrière opbouwen is bijna onmogelijk, omdat er niet genoeg grotere rollen voor jou bestaan om een CV op te bouwen. Een voorbeeld: de musical Wicked, die gáát over discriminatie op basis van huidskleur, wordt gespeeld door… witte actrices.
En dan: ‘Ze zijn niet goed genoeg.’ Sondheim. Bernstein. Schwartz. Porter. Gershwin. Lloyd Webber. Allemaal fantastisch, allemaal prachtig, maar in de musical ontwikkelden zij een manier van zingen en dansen die niet iedereen van nature ligt. De meeste mensen zijn fysiek ‘niet geschikt’ voor die rollen, en ook de zang- en dansstijlen zijn vrij duidelijk gemaakt volgens een klein doosje. Je weet gelijk wat iemand bedoelt als iemand zegt: ‘Doe dit liedje, maar dan musical’: veel belten, groot articuleren, op resonantie zingen enzovoort. Kan je geen ABN? Pech gehad. Ben je een alt? Hoofdrollen zijn voor sopranen. Het doosje van ‘goed genoeg’ wordt kleiner en kleiner.
En de laatste: ‘Ze blijven niet.’ Deze doet het meeste pijn. Daar ben je dan. De uitverkorene. Je hebt jezelf aangepast om in dat kleine hokje te passen. Je hebt al die nare opmerkingen, over je uiterlijk, je stem, hoe je beweegt naast je neer gelegd. Je hebt zo lang op je tong gebeten dat je elke avond bloed proeft. Maar je bent niet gelukkig. De droom blijkt je grootste nachtmerrie. Theater heeft bewezen letterlijk niet gebouwd te zijn voor jou. Dus je vertrekt. Ooit voelde jij je een stormram die de deur open zou breken voor anderen. Nu wordt je weer op het lijstje gezet van talenten van kleur die men gebruikt als stok achter de deur.
Ik heb eindeloos respect voor de theaters, makers en producenten die enorme moeite hebben hun hoofd boven water te houden in deze moeilijke tijden. Iedereen zegt de cirkel te willen doorbreken, maar kleine veranderingen hier en daar zijn niet goed genoeg. Dus met Held;, waarmee ik helemaal opnieuw iets kon bouwen, heb ik ervoor gekozen om vooraf zo min mogelijk kaders te bedenken voor de muziek en het spel. Het talent verzamelde ik uit de netwerken om mij heen. De acteurs leerden de liedjes op gehoor in plaats van bladmuziek, en hoe zij de liedjes zongen vanuit hún gevoel werd de versie die ik op het podium liet zien. Brabants accent? Dan gaat dat de voorstelling in. Een nieuwe standaard die hopelijk leidt tot ruimte voor nieuw talent. Ik weiger mijn voorstelling te zien als opstapje voor Cosette of Georg von Trapp – mocht er ooit een kleurenblind wonder gebeuren. We hebben nieuwe voorstellingen nodig voor een groter doosje talent. Als je al bij het maakproces rekening houdt met ruimte maken voor nieuwe stemmen en namen, kan je een betere en veilige sfeer creëren die allerlei soorten mensen omarmt.
In alle bovenstaande smoesjes zit een probleem. De focus ligt op ‘ze’. Maar de onzichtbare ‘ik’ is volgens mij het probleem: ‘Ík kan ze niet vinden. Ík vind ze niet goed genoeg.’ En ‘Door míj blijven ze niet.’ De toekomst, denk ik, zit in een theaterwereld die als warm thuis voelt voor iedereen. Ik hoop ooit te kunnen zeggen: ‘Besluitvormers die keuzes maken op basis van racistische en xenofobe vooroordelen? Nee, ze zijn er niet. En als ze er zijn, blijven ze gelukkig niet lang meer.’
Dossiers
