De financiële schade door de coronacrisis is enorm, en het einde is nog niet in zicht. Wat zijn de verhalen achter de cijfers? Theaterkrant gaat in gesprek met zzp’ers uit de theatersector. Waar doen ze het van? Hebben ze nog werk en inkomen? En hoe gaan zij om met de onzekerheid die de coronacrisis brengt? Deze keer: cabaretier Anne Neuteboom.

In 2020 had Anne Neuteboom een speellijst van ongeveer zestig voorstellingen. Vanwege de coronamaatregelen verviel zeker de helft daarvan. Ze schat zelf ongeveer 30.000 euro aan inkomen te zijn misgelopen door corona, ongeveer vijftig procent van haar jaarinkomen. ‘De TOZO werd al snel een knellende maatregel’, vertelt ze. ‘Ik nam wel enkele freelance-klussen aan, maar alles wat je verdient moet je terugbetalen. Dat was dus geen vetpot. Ik werkte echter liever voor mijn geld dan dat ik op mijn gat bleef zitten, en heb daarom heel zuinig geleefd.’

Neuteboom had het geluk bij het ongeluk dat ze antikraak woonde, waardoor ze weinig woonlasten had. ‘En ik had een spaarpot, een buffer die je als ondernemer moet hebben. Daar heb ik van geleefd. Ik heb het niet extreem arm gehad, maar je weet niet hoe lang je van die spaarpot moet leven. Ik wilde ook niet afhankelijk zijn van de TOZO. Ik vertrouwde de overheid niet. We hebben gezien wat er gebeurd is in de toeslagenaffaire, voor je het weet moet je het allemaal terugbetalen.’

‘Ik vond het daarnaast moeilijk dat mensen in loondienst, zoals de bureaumedewerkers van mijn impresariaat Hummelinck Stuurman, 70 procent  salaris kregen uitbetaald door de NOW. Ik moest het doen met een bijstandsuitkering en kon daar niet eens iets bovenop verdienen. Ook heb ik over de eerste vier maanden TOZO een deel moeten terugbetalen, omdat ik de verkeerde data had doorgegeven. Dat kwam omdat ik aanvankelijk alles per kwartaal berekende, wat normaal is omdat de theaters niet maandelijks uitbetalen. Maar daardoor kon ik niet meer achterhalen wat ik per maand had verdiend, terwijl je dat voor de TOZO wel moest kunnen aantonen. Er werd streng gehandhaafd op die regel, en er was geen mens tegen wie ik kon zeggen dat ik onderaan de streep niets overhield. Het systeem werkt voor drie op de tien mensen prima, maar voor de overige zeven niet. De houding van de overheid is dan ‘fuck hun’. Daar ben ik wel een tijdje kwaad om geweest. Op een gegeven moment heb ik geaccepteerd dat ik 30.000 euro kwijt ben. Andere mensen komen morgen onder een bus.’

Tijdens de eerste lockdown gebruikte Neuteboom de tijd die ze overhad om zichzelf nieuwe vaardigheden aan te leren. ‘Ik ben in de wereld van webdesign, grafisch ontwerpen en animeren gedoken. Ik heb mezelf geleerd hoe ik moet monteren voor televisie, en monteerde een televisieregistratie van een collega. Ik heb voor een aantal mensen websites gebouwd, animatieklussen gedaan, kleding ontworpen en ik ben een eigen webshop begonnen.’

Op die manier kon ze toch wat inkomen bijeensprokkelen. Ook in de tweede lockdown profiteerde ze van haar nieuwe vaardigheden. ‘Voor Hummelinck Stuurman bouwde ik een website voor het online rechtsspel Schuld of Onschuld.’ Zo genereerde ze een inkomen dat vergelijkbaar is met het inkomen dat ze overhield aan haar theaterwerk. Dat werd nog een klein beetje aangevuld door haar voorstellingen aan te bieden via Netflix, de NPO en Cultuurticket.

In de tussentijd – toen de theaters open mochten voor dertig mensen – speelde Neuteboom haar voorstellingen. Van de zomer ging ze de boer op met het ‘Klapstoelkabaret’, een KPN-kar die Hummelinck Stuurman ombouwde tot theaterpodium. Daarna speelde ze in de theaters. Twee voorstellingen op een avond, dertig mensen per keer. ‘Dat was eigenlijk niet rendabel, ik hield er bijna niets aan over. Ik heb maar één technicus, dus die betaalde ik dan. Zelf leefde ik van de TOZO. Ik speelde twee keer op een avond, dat was zwaar. Ik was al snel een beetje overwerkt en werd er niet gelukkig van.’

Inmiddels voelt optreden heel ver weg voor Neuteboom. ‘Normaal gesproken is er een zomerstop van vier maanden. Daarna wil ik meestal niet meer en denk ik dat ik het niet meer kan. Nu heb ik datzelfde gevoel. Maar dat is onzin, uiteindelijk gaat het wel weer kriebelen.’ Dan is het wel de vraag hoe en waar Neuteboom haar voorstellingen kan spelen. ‘De kleine zaal (waar Neuteboom normaliter speelt, red.) is financieel gezien altijd al een uitdaging voor het theater. Ik ga ervanuit dat wanneer het theater weer opengaat, de kleinezaal-artiesten het moeilijker krijgen. Ik merk dat theaters mijn voorstelling graag willen verplaatsen, maar dat speeldata toch vervallen omdat alles al vol zit.’

Doordat Neuteboom uiteindelijk niets heeft verdiend aan haar laatste voorstelling, kan ze niet investeren in een nieuwe voorstelling. ‘Normaal houd je een deel van je omzet achter voor een nieuwe voorstelling. Die investering kan ik nu niet doen. Daarom heeft Hummelinck Stuurman een aanvraag gedaan bij een noodfonds voor investeringsgeld voor een nieuwe voorstelling. Als die goedgekeurd wordt, dan kan ik financieel gezien verder.’

Voor de toekomst heeft Neuteboom twee scenario’s. ‘Ik ben een beetje een angstig persoon, dus ik denk vaak: dit is niet de laatste zoönose geweest. Hierna komen er vast nog coronamutaties, vogelpest, of iets anders…als dat het geval is, dan ga ik mijn kledinglijn en webshop uitbouwen, een opleiding in animeren volgen en misschien wel een Kabouter Wesley-achtige serie maken.’ In het meer optimistische toekomstscenario gaat Neuteboom het theater weer in zodra dat kan. ‘Ik ben contractueel gezien sowieso verplicht om mijn voorstellingen af te maken. Mijn theatercarrière ging best lekker, dus het zou raar zijn om die los te laten.’

Inkomen verloren? Ja, op jaarbasis over 2020 zo’n 30.000 euro
Werk verloren? Ja, ongeveer de helft van de geplande voorstellingen in 2020.
Uitkering? TOZO? Ja, TOZO I.

Foto: Annemieke van der Togt