De theatergeschiedenis kent veel meer mensen van kleur dan vaak gedacht wordt. TM en The Need for Legacy presenteren in dit themanummer de eerste acht portretten van een nieuwe serie over voorlopers en sleutelfiguren.John Leerdam leerde ik eind jaren tachtig kennen als regieassistent van Rufus Collins, artistiek leider van het multiculturele theatergezelschap (zoals ze het toen zelf noemden) De Nieuw Amsterdam (DNA). John Leerdam kwam van de Antillen naar Nederland om acteur te worden. Teleurgesteld in de Toneelacademie van Maastricht ging hij naar Amsterdam. Op de Theaterschool (nu HKA) werd hij opgeleid tot theaterregisseur en dramadocent. Als regieassistent maakte hij meters bij DNA. Na de productie The Kingdom, de succesvolle multiculturele productie die een nieuw publiek naar theater De Engelenbak in de Nes bracht, vertrok John naar de Verenigde Staten om filmregie en productie te studeren.
Eenmaal terug in Nederland in 1996 sloot hij zich aan bij Cosmic Illusion, een multicultureel productiehuis opgericht door Norman de Palm en Felix de Rooy, pal naast theater De Engelenbak. In 1999 nam John daar de leiding over en werd hij de nieuwe directeur en artistiek leider van het productiehuis. Er is ook een nieuwe naam: Cosmic Theater.
Cosmic Theater werd een belangrijke speler in het multiculturele veld omdat John Leerdam inzette op talentontwikkeling van acteurs maar ook van schrijvers die andere verhalen willen vertellen. Het Hollandse Nieuwe Festival dat hij samen met zijn rechterhand actrice Paulette Smit opzette, werd een belangrijk intercultureel platform voor toneelschrijvers en nieuw repertoire. Maar het zorgde er ook voor dat acteurs met een cultureel diverse achtergrond eindelijk konden worden gezien: Raymi Sambo, Gustav Borreman, Kenneth Herdigein, Gerda Havertong, Helen Kamperveen en Manoushka Zeegelaar Breeveld waren vaste waarden voor Cosmic Theater. Vooral omdat DNA zich na het overlijden van Rufus Collins had getransformeerd tot de opleiding ITS DNA en veel minder produceerde, was Cosmic samen met Theater Rast eigenlijk de enige plek waar acteurs met een cultureel diverse achtergrond regelmatig werden ingezet.
Cosmic Theater heeft grote successen gekend, met producties als Romeo ‘n’ Juliette, A Caribbean Xperience, De Koningin van Paramaribo en Dubbelspel. De productie OJ Othello, geschreven door Maarten van Hinte, won de Fringe Award op het Edinburgh Festival. Het merk Cosmic stond voor kwaliteit en trok een publiek met een cultureel diverse achtergrond dat lange tijd zichzelf niet herkende in de verhalen op het toneel. De grote kracht van John Leerdam is altijd geweest dat hij wist wat zijn publiek wilde zien. Snorder, de komische soap waarmee Het Hollandse Nieuwe Festival jaarlijks werd afgesloten, vond zijn weg naar de Parade waar een nieuw publiek kennis kon maken met de signatuur van John Leerdam. De hoge mate van spelplezier en een inkijkje in de ‘zwarte leefwereld’ van illegale taxichauffeurs in de Bijlmer werkte wonderlijk goed bij het witte feestpubliek van de Parade.
Maar John Leerdam heeft nog meer te vertellen. Cosmic Theater brengt in 2005 het toneelstuk De Tranen van Den Uyl uit, een stuk over de decembermoorden in Suriname. John Leerdam zet dan nog nadrukkelijker een sociaal maatschappelijke en politiek koers uit voor het productiehuis. Zijn politiek bewustzijn leidt ertoe dat hij in 2003 daadwerkelijk de overstap maakt naar de politiek en voor de PvdA in de Tweede Kamer belandt. Cosmic Theater fuseert met Made in da Shade en wordt MC met een eigen theater op het Westergasterrein in Amsterdam.
Na een aantal jaren in de Kamer verlaat John in 2012 de politiek en richt Stichting Julius Leeft (SJL) op waarmee hij voorstellingen maakt over moeilijk bespreekbare onderwerpen zoals Kain Pikul, Geblinddoekte Verhalen (2007) over de Molukse kwestie in Nederland die tot uitbarsting kwam in de treinkaping in 1977. Of Hoe duur was de suiker (2011), naar de roman van Cynthia McLeod. Groot succes had Leerdam in 2009 met Claus!, een voorstelling over prins Claus die in première ging in Theater Carré in aanwezigheid van koningin Beatrix, prins Constantijn en prinses Laurentien.
Met SJL heeft John Leerdam een format ontwikkeld waarin hij politiek gevoelige onderwerpen verpakt in een evenement met zang, dans en beeld, en zo op een laagdrempelige manier delen van de geschiedenis ontsluit voor een groot publiek door professionele acteurs en muzikanten te koppelen aan bekende Nederlanders en amateurs. Dit bleek opnieuw tijdens de zeer geslaagde Grote Suriname Tentoonstelling in de Nieuwe Kerk in Amsterdam waarvoor SJL de Suriname monologen ontwikkelde over onder anderen Anton de Kom, Jopie Pengel en Sophie Redmond. Een groot publiek uit heel Nederland kreeg hierdoor inzicht in de gedeelde geschiedenis van Nederland en haar voormalige koloniën en landsdelen.
Foto’s: Jean van Lingen en Gerard Ausems
Dossiers
