Ik heb Wende inmiddels al een aantal keer live Au Suivant horen zingen, ook op dit specifieke podium, maar toch kropen gisterenavond de rillingen weer over m’n rug, toen ze het nummer bracht in een lege schouwburg in Amsterdam. Haar ingeleefde adaptatie – vurig en kwetsbaar tegelijkertijd – knalt van het scherm, als ze de emotionele littekens van een jonge soldaat bezingt.

Omdat het reguliere programma van Theater Na de Dam door de coronauitbraak geen doorgang kon vinden, kreeg de herdenking gisterenavond onder meer vorm in de televisie-uitzending Na de Dam op NPO1. In 22 korte acts van in totaal zo’n 35 artiesten, aan elkaar gepraat door Winfried Baijens, werd op de oorlog, en indirect op de wereld van nu, gereflecteerd.

Voor de toneelliefhebber is het een fijn weerzien met het ITA-ensemble. Zo speelt Ramsey Nasr, omgeven door het lege pluche, een fragment uit Henry V, en toont in nog geen minuut de transformatie van gefocust en beheerst, tot blinde, nietsontziende woede. In een schimmige dialoog tussen een Auschwitz-bewaker en een aanklager – die Peter Weiss baseerde op de transcripties van de Frankfurter Processen in de jaren zestig – reconstrueren Aus Greidanus en Bart Slegers een deel van het verhoor. De koelbloedigheid raakt; een oorlog laat zich slecht reconstrueren in feitelijkheden, al is dat soms ook nodig.

Janni Goslinga, Steven van Watermeulen en Maria Kraakman lezen gezamenlijk een fragment uit het gedicht Terug op de plaats die ik nooit heb verlaten van Tobias Schiff; het wordt een wrange, ritmische taalcompositie over kinderen die maar voorbij blijven schuiven, de dood tegemoet – Au Suivant (‘Wie volgt?’) echoot dan nog na, en Wende zingt daarop De rebbe leert de kinderen schrijven, dat Willem Wilmink baseerde op een oud Jiddisch liedje.

Het programma duurt ruim een uur, en gaat met de grote hoeveelheid (vaak te) korte acts geen moment vervelen. En daar gaat het meteen wringen: want precies dat zit het echte verbinden danig in de weg en zorgt ervoor dat deze uitzending ondanks alles op grote afstand blijft. Ik wil verveeld raken, zodat ik kan afdwalen in mijn eigen associaties om het herdenken van betekenis te voorzien. Ik wil moeten werken. Ja, ik begrijp dat het televisie is en primetime en dat soort termen, maar waarom moeten de dagboekfragmenten van Etty Hillesum – die door Marieke Heebink prachtig worden voorgedragen – opgeknipt worden in korte video’s, zodat de fragmenten steeds net te kort zijn om te raken? Emotie kost tijd, het zoekt een weg naar binnen, heeft even nodig om zich te nestelen en te woekeren, en wringt zich daarna pas weer een weg naar buiten. Ik mis de aandachtspanne die een theateravond van me verlangt, de concentratie die een acteursensemble opbrengt én opeist, ik mis dat de tijd wordt genomen die echt herdenken verdient.

Beeld: Herman van Bostelen met daarin een foto van Wende, gemaakt door NOS/Stefan Heijdendael.

Gezien: Na de Dam van Theater Na de Dam, Internationaal Theater Amsterdam en NOS, 4 mei 2020, NPO1. Samenstelling: Ivo van Hove en Wende. Terugkijken kan hier. Meer Theater Na de Dam? Kijk hier voor het volledige programma.