We moeten smartphone, horloge en andere hinderlijke bagage afgeven, voordat we in groepjes naar de kelder van het grote SCHUNCK Museum kunnen afdalen en daar langs en tussen grote witte kubussen en ruimtes kunnen dolen. ‘Don’t enter’, ‘Don’t open’ staat er bij de schuifdeuren. Na een tijdje worden die plakkaten verwijderd en geven de ruimtes hun geheimen prijs.

We lopen zachtjes door verrassende boxen, belanden in een pikdonkere ruimte. Ik voel me als opgesloten in een mergelgrot met gedoofde zaklampen. Je ziet echt helemaal niks, het blijft pikzwart, je concentreert je volledig op de geluiden om je heen, best wel beklemmend. Zacht klinkende tongkliks, geschuifel. Een van de toeschouwers, een wat vreemd woord hier, krijgt het moeilijk en gaat naar buiten. Tijdsbesef verdwijnt.

De queeste die we in deze museale performance afleggen, is een tocht naar verstilling. Niet alleen naar de stilte zonder geluid, maar ook naar een stilstaan in de tijd. Weg van de kloktijd, de Chronostijd, naar de Kairostijd, het stille uur U, het moment dat er toe doet. Volledig geluidsstil krijg je het nooit, want er zijn nog altijd je eigen lichaamsgeluiden (en bij de première een paar hinderlijke geluiden van buiten de zwarte ruimte), maar een tijdstilte pakt je bij de lurven.

Wat later, maar hoeveel later weet je niet, volgt in een open ruimte een dansperformance van Bart Bijnens en de blinde Leroy de Böck. Ze tasten elkaar af, wijzen elkaar de weg, vinden het publiek, zichzelf. Op een open plek klinken door de koptelefoon versterkte verfstreken, die door de Roemeense illustratrice Livia Coloji op een muur worden aangebracht. In de loop van de week zal de tekening af zijn, met als thema ‘A quiet house is one with no door’. De kunstenares baseerde zich op verhalen van Heerlenaars die ze sprak. In het Museum of Stillness zoek je naar stilte, vind je de schoonheid van stilte. Alle zintuigen worden geprikkeld en deze slow art leidt je naar mooie stilte-momenten. Bijzonder.

Deze installatie is een deel van het project ‘STIL.het lab’ dat Lieke Benders samen met haar team in het Klooster van Wittem startte. Vier jaar lang onderzoeken ze  het belang van stilte en het stilstaan in een maatschappij die roeriger, sneller en lawaaieriger wordt. Vooraf gingen al STIL.de natuur, een grote expositie, en STIL.zwijgen, een tocht door een beeldentuin.

Het project kadert ook in het Europese project Centriphery, een partnernetwerk van festivals en instellingen uit negen Europese landen. Het festival Cultura Nova is de Nederlandse partner. ‘Elke periferie is zijn eigen centrum en elk centrum zijn periferie.’ Zo zijn Lieke Benders (Hoge Fronten) en Bart Bijnens (Toneelgroep Maastricht) de kernleden en zij laten zich omringen door de Franse choreograaf Eric Minh Cuong Castaing en de al eerder vermelde Roemeense kunstenares Livia Coloji.

Deze wandeling door de ruimtes met performances rond verstilling roepen aforismen en gedachten op rond stilte. Dat kunnen er veel zijn. Een voorbeeld dat we lezen op een kaartje van Hoge Fronten: ‘Silence is the possibility to listen.’ Op andere kaartjes wordt verwezen naar het Japanse teken ‘Ma’, dat verwijst naar een interval in ruimte en tijd. Zoals de stilte tussen twee muzieknoten, tussen twee woorden. Er kan veel over stilte verteld worden, en mooie quotes zullen er zeker te rapen zijn tijdens de gesprekken in Stil.het auditorium nog komende week in Heerlen.

Foto’s: Hoge Fronten/Lieke Benders