Aida heeft een bijzondere reputatie. Het is een van de weinige Disney-musicals die niet kan leunen op het succes van een animatiefilm en lang niet zo vaak speelt als The Lion King of Beauty and the Beast. Toch kennen menig fans de nummers uit hun hoofd en werd er in Nederland reikhalzend uitgekeken naar een revival. Die is er nu, in een geheel nieuw jasje. En dat is spannend om te gaan zien.

Want hoe vaak gebeurt het dat een musical van Disney, die bekend staat om bijna identieke ensceneringen over de hele wereld, een nieuwe invulling krijgt? En dat een regisseur niet komt overgevlogen om de visie van een andere regisseur over te brengen, maar opnieuw aan de haal mag gaan met het materiaal?

Niet vaak, maar het Circustheater in Scheveningen geldt als een belangrijke experimenteerplek voor Disney Theatrical Productions. In 2007 werd de Broadway-flop Tarzan daar verder ontwikkeld, waarna het een succesvol tweede leven in Europa heeft gekregen. De veronderstelling dat Disney-musicals altijd klonen van de oorspronkelijke versie zijn, klopt dus niet helemaal. Sterker zelfs: Nederland heeft een belangrijke rol gespeeld in het maken van nieuwe versies.

Nu is het de beurt aan Aida, die onder leiding van regisseur Schele Williams niet alleen historisch accurater is geworden, maar ook sterkere vrouwenrollen heeft. In de handen van Williams, die Nehebka speelde in de originele Broadway-productie, zijn de Nubiërs en de Egyptenaren aan elkaar gewaagde strijdkrachten waarin vrouwen niet alleen soldaten kunnen zijn, maar ook staatshoofd: Aida’s vader Amonasro heeft plaatsgemaakt voor de Kandake, gespeeld door Joanne Telesford. Aida blijft, ook als krijgsgevangene, een trotse soldaat die er niet voor terugschrikt om haar geliefde legerleider Radames van repliek te dienen en op gelijkere voet staat met de Egyptische prinses Amneris, die verloofd is met Radames.

Williams maakt haar meest directe statement in de proloog van deze nieuwe Aida. Het museum uit de originele productie is nu een Afro-Amerikaans museum in Washington waarin twee mensen (Gaia Aikman en Nadjim Severina) een standbeeld van twee in elkaar verstrengelde geliefden bekijken. Ze zien elkaar en veranderen in Aida en Radames. Het verhaal dat we gaan zien wordt hiermee direct gelinkt aan Afro-Amerikaanse geschiedenis. In dat verhaal dienen Radames, Amneris en met name Aida als rolmodellen waar huidige generaties zich aan kunnen spiegelen.

De scènes die daarna volgen zijn minder overtuigend. De motivatie voor de eerste ontmoeting tussen Aida en Radames, midden in een conflict tussen Nubië en Egypte, is helder: we moeten haar leren kennen als prinses Aida, niet als de krijgsgevangene. Maar de scène heeft te weinig spanning om je te laten geloven dat deze twee verliefd op elkaar gaan worden of dat ze zich midden in een oorlog bevinden. Nieuwe toevoegingen als een beginlied voor zowel Radames als Aida doen te weinig om twee onderliggende problemen op te lossen: een centraal liefdesstel waar je nog niet van gelooft dat ze eeuwig bij elkaar horen en een dramatisch conflict dat pas tegen het eind van de eerste helft spannend wordt.

De voorstelling komt pas echt goed op stoom na de Dans van de Mantel, waarin het Nubisch volk Aida oproept tot revolutie. Dat ligt niet enkel aan de fenomenale choreografie van Darrell Grand Moultrie en de volledige overgave van Aikman, maar ook aan de verhoudingen die hier op scherp worden gezet. Aida worstelt tussen haar persoonlijke verlangen voor Radames en de verantwoordelijkheid die ze als prinses draagt voor haar volk. Wie zij is als individu en wie ze is als symbool wordt steeds onmogelijker met elkaar te verenigen.

Amneris (innemend gespeeld door April Darby) worstelt met hetzelfde conflict. Mijn Pakkie An vertelt je op meerdere manieren iets over wie ze is: een ijdele prinses die geobsedeerd is door mode, maar ook iemand die zich verschuilt achter haar jurken en status. Als Aida haar versiersels afknipt en een meer eenvoudige jurk overlaat, heb je de sleutel tot haar personage: des te eenvoudiger ze gekleed is, des te beter je kan zien wie ze echt is. En vice versa. Als ze moet trouwen met Radames wordt ze zo ingekapseld dat ze bijna een standbeeld lijkt. De prinses in functie legt het af tegen de mens eronder.

En toch had ik in deze versie meer van Amneris willen zien. Zij en Radames vallen wat weg tegenover de veel beter uitgewerkte Aida. De scènes tussen haar en Aida werken in deze versie beter, omdat de strenge hiërarchie tussen beiden minder is. Nu valt het meer op hoeveel ze met elkaar gemeen hebben, hoe ze beiden vastzitten in hun verschillende identiteiten. Daar zit met name voor Amneris nog ruimte voor meer karakterontwikkeling.

Aida is verreweg het meest fascinerende personage in deze voorstelling. Dat heeft niet alleen te maken met de sterkere feministische focus van de nieuwe versie, maar met ook met de wervelstorm die Gaia Aikman is als Aida. Haar lied Vergeet Hem is ironisch genoeg onvergetelijk: een van de beste vertolkingen van een musicallied die ik in tijden heb gezien. Niet alleen beschikt Aikman over een prachtige stem, ze is ook een intelligente performer. Ze gaat zo nauwkeurig om met de sterke vertaling van Martine Bijl dat elke zin een duidelijke nieuwe stap is in haar conflict: enerzijds haar meer aardse verlangen voor Radames en anderzijds haar hogere doel als icoon. Hier komt alles tot zijn recht: Aikmans uitvoering, de acteursregie van Williams, een effectief lichtonwerp van Natasha Katz en de taal van Bijl. Ga dat zien.

Foto: Deen van Meer