De dertigste editie van het ITS Festival kent een nomadische vorm, maar liefst veertig voorstellingen zijn te zien in theaters door heel Nederland. In het meerdaagse programma van Frascati, tijdens de laatste week van de tournee, werden nieuwe vormen beproefd. Een jonge generatie maakt zich strijdbaar op voor andere tijden.

Rauwe zoektocht naar houvast
‘Ik ervaar meer anarchie en ben blij dat ik niet volgend jaar afstudeer of nu met mijn studie zou moeten beginnen. Wij hebben het geluk gehad, dat we bijna vier jaar vrij hebben mogen werken’, vertelt Charles Pas, afgestudeerd aan de ATD Mime na afloop van zijn voorstelling. ITS On Tour eindigde deze week met een uitvoerig programma in Theater Bellevue en Frascati. Helaas ook met enkele annuleringen: klassikale voorstellingen van de ATD Mime, acteurs van de Toneelacademie Maastricht en van HKU Acting werden afgelast vanwege de omvang van de cast, net als het veelbelovende A plastic state of mind van Gavin-Viano, afstuderend regisseur aan Toneelacademie Maastricht.

Met Lust for life, repeat and fade creëerde Charles Pas een rauwe en fysieke voorstelling, die de zoektocht naar houvast symboliseert. Als hanen tasten twee mannen (Charles Pas en Hidde Aans-Verkade) elkaar af om elkaar vervolgens behendig te omarmen in de lucht tijdens imponerende grote sprongen. De herhaling van die beweging wordt een uitputtingsslag. Maar zonder elkaar lijken de twee ook niet te kunnen. Ondersteund door de deels live gecreëerde, ritmische soundscape van Oscar Jan Hoogland tonen Pas en Aans-Verkade in drie uitgekiende, fysieke beelden hoe verstrikt we kunnen raken – met onszelf of in de ander.

Teder portret over zelfacceptatie
Bij binnenkomst in de zaal is niet altijd even duidelijk wie wie observeert, want de beweging van de jongen in de ruimte lijkt een reactie op zijn omgeving, of toch niet? Wat werkelijk is en wat gespeeld, leidt aanvankelijk tot verwarring. Baby come back is een speelse solo van Max Laros, afsturend aan de HKU Acting. Alledaagse beweging, geprojecteerde tekst, een geluidsband, filmopnames uit de kindertijd, en een theatraal kostuum; behendig zet Laros verschillende strategieën in om zijn publiek inzicht te geven in de persoon die hij is. Gendervraagstukken passeren, maar nooit nadrukkelijk. Alsof Laros wil zeggen: ‘Wees jezelf, het komt altijd goed.’ Baby come back is een even teder als integer portret over zelfacceptatie.

Uitdagende en onconventionele opzet
We zien haar niet, maar ze spreekt wel degelijk tot ons via haar woorden op een dikke stapel papier. Regisseur Mirte Desmeth (Toneelacademie Maastricht) heeft een intiem werk gemaakt, dat de bezoeker zelf in actie zet. Hoe beoordelen we de ander? Via een geschreven tekst, die gelezen wordt door een van de toeschouwers, moedigt Desmeth haar publiek aan werkelijk te kijken naar elkaar. Plots zijn we dan als toeschouwer zelf het middelpunt van een performance. Al is hier en daar de psychologie nog wat al te nadrukkelijk aanwezig in de tekst (en titel), Ceasar: een geschiedenis van de afwezige kent een uitdagende en onconventionele opzet. De thematiek van het werk relateert aan Emke Idema’s performance Stranger (2012), de vorm deed me denken aan OK OK (2012) van Ant Hampton.

Overgave en spelplezier
Ecce Homo is een dynamisch werk van Jasper van der Pijl en Bram Walter, beiden afstuderend aan de acteursopleiding van ArtEZ. De voorstelling volgt het leven van Kees, een in de jaren negentig geboren ‘belofte’. In een miniatuurframe met camera (ontwerp: Simon Boer) filmen de acteurs live hun koppen, die vervolgens op het doek geprojecteerd worden. Zo ontstaan er spannende perspectieven tussen levende en geprojecteerd beelden. Het ingenieuze frame functioneert tevens als decor wanneer de spelers er kleine objecten in plaatsen. Aan de zijkant van het miniatuur zitten enkele knoppen, waarmee de twee hun geluidsdecor bedienen.

Walter en Van der Pijl schreven zelf het epos, dat ook vele speelse uitstapjes kent. Zo krijgen we bijvoorbeeld voor de geboorte van Kees al een uitvoerige samenvatting van de vele opvoedkundige opvattingen uit de vorige eeuw. Walter en Van der Pijl spelen vol overgave met taal en hebben daar zichtbaar plezier in. Ze weten bovendien een gevoelige snaar te raken, als het gaat om het framen van de tijd. In de neo-liberale jaren negentig lagen alle mogelijkheden schijnbaar open. Hoe een mens in een dergelijke tijdsgeest wordt gevormd, tonen ze aan de hand van het levensverhaal. Daarmee kijken ze ook in hun eigen toekomst. Het concept is geniaal. Hier en daar verliezen de twee zich in al te veel lolligheid, waardoor de voorstelling soms zijn pointe mist.

Bram Walter was eerder in de week al te zien met zijn collectief Blauwdruk (samen met Tijn Panis en Romijn Scholten) in Ik hoop op zegen of: een endgame van de zee in een bedrijf.  De voorstelling speelde deze zomer al in een vijver op het Boslab Theaterfestival en werd voor deze gelegenheid op de zaal aangepast. Het deed niets af aan het concept, integendeel. Dit werk, geschikt voor een breed publiek, moet gewoon gespeeld worden. Een seizoen lang liefst, wie pikt het op?

Foto: Lust for life, repeat and fade