Theatermaker Hanna van Mourik Broekman gaat vandaag niet op. Als gevolg van de coronamaatregelen is de première van haar project De ontmoeting met de verwarring verschoven naar het najaar. In plaats van recensies te publiceren laat Theaterkrant makers aan het woord die rond deze tijd in première zouden gaan. Van Mourik Broekman: ‘Ik merk hoe belangrijk het juist nu is verschillende perspectieven te blijven delen over angst, paniek en eenzaamheid.’
Haar eerste afspraak met schrijver en socioloog Karlijn Roex (31) vond plaats in een druk café. ‘Ik was te vroeg en zag haar zitten, druk bezig op haar telefoon. In plaats van spontaan op haar af te stappen, ging ik vijf minuten op de wc zitten wachten. Doe ik nooit. Bizar toch? Omdat ik wist dat ze het etiket ‘verward persoon’ heeft opgeplakt gekregen, benaderde ik haar omzichtig en onhandig. Later heb ik het met Karlijn uitgebreid gehad over dit soort vooroordelen. Een vergelijkbare scène zit nu ook in de voorstelling. Overigens dacht zij, door mijn dubbele achternaam, dat ik een chique deftige dame was. Ook een vooroordeel.’
Theatermaker Hanna van Mourik Broekman (35), opgeleid aan de Toneelacademie Maastricht, houdt van vooroordelen, zou je kunnen zeggen. Drogredenen en verborgen denkbeelden vormen haar voedingsbron voor een bijzondere manier van theater maken. Zoals nu, in De ontmoeting met de verwarring, over de vraag door welk beeld we ons laten leiden bij mensen die als ‘verward persoon’ in politiearchieven terechtkomen. Denken we bij een ontmoeting met Roex eerder aan een idioot of een intellectueel?
Roex studeerde in Utrecht cum laude af in sociologie en politieke wetenschappen, deed een master aan de Oxford University en verrichte promotieonderzoek bij het Max Planck Institute for the Study of Society’s. Een slimme tante. En een activist. Roex lijdt ook aan paniekaanvallen. Ze ondervond aan den lijve de consequenties van het etiket ‘verward persoon’. Zo belandde ze zelf voor het eerst in politiedata toen ze haar sleutels kwijt was en in paniek bij een balie een telefoon eiste. Ze raakte het stempel nooit meer kwijt. Roex schreef er een boek over, ‘In Verwarde Staat’ (2019), waarin ze zowel op persoonlijk als politiek-sociologisch en filosofisch vlak ontrafelt hoe we vervreemden van mensen die afwijken van dominante patronen. Dat boek raakte Van Mourik Broekman in haar ziel.
‘De bandbreedte wat we als normaal beschouwen lijkt steeds nauwer te worden. Ik zelf heb het ook ondervonden. Tijdens mijn studie in Maastricht had ik last van angsten, paniekaanvallen en wanen. Ik ging dingen zien die er niet waren. Maar sprak er met niemand over, bang als zwak te worden gezien en door het te benoemen er ook iets mee te moeten doen. Ik was nogal een bikkel en drukte het weg. Pas jaren later bleek ik een trypofobie te hebben, een angst voor objecten met kleine gaatjes, zoals een Nokia-telefoon, die voorkomt uit een biologische afkeerreactie op gevaar.’ Met name dat dissociëren en het bouwen van gedachten op niet bestaande realiteiten triggerde haar fascinatie voor de psychiatrie en de vooroordelen over labiliteit.
Als theatermaker onderzoekt Van Mourik Broekman onder de naam Stormkamer in al haar projecten denkbeelden die sterk van invloed zijn op hoe wij aankijken tegen maatschappij en medemens. Drogredenen die onbewust grote consequenties kunnen hebben. Bijvoorbeeld op wat of wie wij als veilig ervaren of als schuldig zien. Hoe we recht spreken en de stad vormgeven. Al die verschillende perspectieven brengt ze na een stevig traject van onderzoek, performance en gesprek bij elkaar in een theatrale confrontatie. Spelers én toeschouwers krijgen daarbij allemaal een rol. Achterover leunen is er niet bij. Je wordt als vanzelf bevraagd en betrapt op gedachten, door speelse en vaak ook humoristische perspectiefwisselingen.
Van Mourik Broekman gaat bij het theatraliseren van maatschappelijke vraagstukken niet over één nacht ijs. Ze heeft een heuse Stormkamer-methode ontwikkeld. Die start bij een besloten verkenning met experts en ervaringsdeskundigen (de Tafel), vervolgens een Salon in talkshow-setting in vijf steden (haar woonplaats Breda, Tilburg, Eindhoven, Helmond en Roosendaal) om ervaringen en verhalen van toeschouwers op te halen, daarna een Ontmoeting met een bijzondere hoofdpersoon (zoals in dit geval Karlijn Roex) en ten slotte het Sluitstuk waarin antwoorden op hoe samen te leven theatraal zichtbaar worden gemaakt. En weer een nieuw vraagstuk begint.
Precies die Ontmoeting met Roex zou vanavond in première gaan in het Chassé Theater in Breda. Ware het niet dat de coronamaatregelen een streep door de rekening trokken. ‘Karlijn belde mij in paniek op: “Ons project gaat toch nog wel door?” Ze is een zwartdenker en altijd bang terug te vallen in eenzaamheid. Ik ben een wolkje van optimisme in vergelijking met haar.’ Roex bleef bellen. En Van Mourik Broekman besefte al snel dat hun gezamenlijk onderzoek naar de perceptie van verwarde personen door de angst voor corona in een nieuw actueel daglicht kwam te staan. ‘Er zijn zo veel kwetsbare mensen die nu de grip op hun dagelijks leven dreigen te verliezen. Die met angsten kampen en in hun isolement onderuit dreigen te gaan omdat contact extreem bemoeilijkt wordt. Voor sommigen wordt de wereld heel nauw en benauwend.’
Dus startte Van Mourik Broekman, die zichzelf gezegend acht met een huis-met-tuin, een partner (acteur Peter Vandemeulebroecke) en twee kinderen van 1 en 4 jaar, samen met Roex een serie ZOOM-bijeenkomsten, waarin psychiaters en andere professionals uit de zorg ervaringen uitwisselen met ervaringsdeskundigen en mensen die zich nu extra kwetsbaar voelen.
‘Natuurlijk zoek ik naar mogelijkheden om het lijfelijk samenzijn tijdens mijn Stormkamer-methode, toch het kloppend hart, weer mogelijk te maken. We hadden al een vormgeving bedacht waarin plastic slagersflappen waren verwerkt. Misschien dat we daarmee iets nieuws kunnen doen als afscherming tussen toeschouwers. Maar ik merk ook hoe belangrijk het juist nu is verschillende perspectieven te blijven delen over angst, paniek en eenzaamheid en naar mogelijkheden te zoeken hoe iederéén zich veilig en geborgen kan voelen.’
Morgen, donderdag, staat weer een ZOOM-bijeenkomst op haar agenda. En er zullen meer volgen. Totdat in september de reeks De ontmoeting met de verwarring hopelijk weer door kan gaan in Breda, Helmond, Tilburg, Eindhoven en Roosendaal, resulterend in een première in november. Als tenminste het nieuwe provinciebestuur in Brabant, van Forum voor Democratie, CDA en VVD, geen roet in het eten gaat gooien. Dat heeft aangekondigd alle subsidies voor cultuur af te bouwen en geen plek meer te maken voor een Gedeputeerde voor Cultuur, alleen nog voor erfgoed en vrije tijd. En juist dat in een provincie die zo goed gedijd bij structurele investeringen in cultuur. Van Mourik Broekman: ‘Het is diep triest. En een dolksteek. Weer worden wij als kunstenaars in de hoek gedrukt, waarin we constant ons vak moeten legitimeren. Het domste wat je kunt doen is nu de creatieve sector afdanken. Die is harder nodig dan ooit.’ En hoe gaat het nu met Karlijn? ‘Die heeft net een baan om onderzoek te doen naar de sociologische gevolgen van de coronacrisis.’
Foto Anne Harbers: Hanna van Mourik Broekman en Karlijn Roex
