Het huidige Turkije en de Bondsrepubliek Duitsland hebben in een eerste oogopslag niet heel veel met elkaar te maken. Maar Imra Dinçer toont met haar performance als Ulrike Meinhof dat de twee meer gemeen hebben dan je zou denken.

Ulrike’s Convicted Songs is een muziektheatervoorstelling over de geradicaliseerde Duitse journalist Ulrike Meinhof. In 1972 werd zij gearresteerd wegens haar betrokkenheid bij verschillende bomaanslagen en bankberovingen, gepleegd door de Rote Armee Fraktion. Zes jaar later overleed zij onder mysterieuze omstandigheden in gevangenis Stammheim. In de voorstelling van Dinçer en Theater RAST volgen wij Meinhof in de laatste jaren van haar leven: de periode van haar gevangenschap, marteling en dood.

De vorm van Ulrike’s Convicted Songs is simpel: Dinçer deelt als Meinhof haar ervaringen en overpeinzingen in de cel, en dat wordt afgewisseld met historische protestliederen van Turkse gevangenen. Hierbij wordt zij schitterend begeleid in zang, baglama- en oedspel van Nuri Gazibeyoglu. Frieda Jacobowitz (dwarsfluit) en Burcu Ramazanoglu (viool) zorgen daarbij voor een fijne sereniteit. Het is een eenvoudige, maar sterke vormkeus die de parallellen tussen Duitsland in de jaren zeventig en het huidige Turkije blootleggen. Nog altijd zijn kritische journalisten niet veilig in het Turkije van Erdogan, laat staan extremistische activisten. Over de concrete inhoud of motivatie van de historische Meinhof wordt echter weinig aandacht geschonken: de teksten blijven vooral ideologisch en beschrijvend.

De Engels gesproken tekst, gebaseerd op de monoloog Moi, Ulrike, je crie… van Dario Fo en Franca Rame, is sterk door zijn licht poëtische inslag en journalistieke zakelijkheid, maar niet altijd even duidelijk te volgen. Engels is niet Dinçers moedertaal, waardoor zij af en toe over de uitspraak van woorden struikelt. Een erg spijtige hobbel, zeker omdat Dinçers inhoudelijke tekstbeheersing en spel innemend en intrigerend zijn. Als Meinhof zet ze een daadkrachtige en vastberaden vrouw neer, gedetermineerd om zich niet te laten kisten en een voorbeeld te zijn voor alle vrouwelijke activisten. De momenten waarop kwetsbaarheid en emotie doorschemeren zijn mooi subtiel gespeeld. Wanneer Dinçer vertelt wat sensory deprivation met een mens doet en wat het de echte wereld ontneemt, is de minuscule hint naar hoop en het onderdrukte verlangen in haar stem een krachtig detail.

Toch wil de voorstelling als geheel nog niet overtuigen. De parallellen tussen historische Meinhof en de hedendaagse Turkse journalistiek gaan bijna nergens verder dan de natuurlijke associatie die de muziek creëert. Ook blijft het onduidelijk waar de voorstelling zich nu afspeelt. De tekst wijkt niet af van de oorspronkelijke Duitse context, de muziek impliceert daarentegen een Turkse Meinhof, terwijl de Engelse tekst meer een bepaalde universaliteit lijkt aan te duiden. Hoe de verschillende contexten en machtsstructuren zich nu tot elkaar verhouden blijft vaag.

Slechts in één scène wordt de voorstelling concreet. Meinhof krijgt een doek overhandigd van een bewaker. Terwijl zij hier een strop van maakt en om haar nek knoopt, zegt ze dat haar eigen dood en de dood van haar RAF-metgezellen slechts symbolisch zijn. Het is een boodschap aan de immigranten, de Arabieren en de Turken, dat ze niet aan de status quo moeten twijfelen. Kom maar niet in opstand, want dat zal je dood betekenen. Door deze harde concretisering van Meinhofs gedachtegoed worden eindelijk de parallellen met de Turkse situatie voelbaar. Niet alleen gingen mijn gedachten naar de mislukte staatsgreep in Turkije van 2016, ook de groeiende escalatie van de zwartepietendiscussie in Nederland kwam ter gedachte.

Hoewel (eind)regisseur Saban Ol en Imra Dinçer nog zichtbaar zoekende zijn naar het precieze samenvallen van de verschillende elementen, politieke contexten en associaties, stemt Ulrike’s Convicted Songs hoopvol. Het maakt nieuwsgierig naar wat Imra Dinçer verder nog als jonge maker bij Theater RAST gaat maken.

Foto: Jean van Lingen