Het Haagse operagezelschap OPERA2DAY boekte al eerder successen met zogenaamde ‘pastiches’ – nieuwe werken, samengesteld uit verschillende fragmenten van bestaande werken. Nu vertelt regisseur Serge van Veggel met materiaal van barokcomponist Vivaldi het verhaal van de verdorven Franse adel uit Les Liaisons Dangereuses, de briefroman uit 1782. Het resultaat is een vermakelijke opera, die het vooral van de campy humor moet hebben.

De achttiende-eeuwse Venetiaanse componist Vivaldi was lange tijd alleen bekend van zijn ‘Vier Jaargetijden’ en wat orchestrale highlights. Toch schreef hij ook zo’n vijftigtal opera’s, waarvan er nog nooit één scenisch in Nederland te zien was. Nu lijkt er sprake van een heuse Vivaldi-revival in de Nederlandse operawereld: kort op de première van Vivaldi – Dangerous Liaisons volgt de première van Vivaldi’s Juditha Triumphans in een regie van Floris Visser bij De Nationale Opera. Toch zal ook na die première de stand wat betreft scenische Vivaldi-opera’s op nul blijven staan: Juditha Triumphans is oorspronkelijk een oratorium, niet voor scenische uitvoering geschreven, en Dangerous Liaisons is een knip-en-plakwerk uit verschillende werken van Vivaldi, waarmee een verhaal verteld wordt dat Vivaldi in ieder geval nooit verteld heeft.

De barokke dramatiek en de energie van Vivaldi’s achttiende-eeuwse muziek combineert goed met het eveneens achttiende-eeuwse verhaal van schrijver Choderlos de Laclos over verveelde, decadente Franse adel. In het kort: de Marquise de Merteuil sluit een weddenschap af met haar ex-minnaar en beste vriend Vicomte de Valmont dat hij niet alleen de jonge, onschuldige Cécile de Volanges (die verliefd is op haar muziekleraar Chevalier Danceny) het bed in krijgt, maar ook de getrouwde, kuise Présidente de Tourvel. Zijn beloning? Seks met de Marquise de Merteuil. Het lukt Valmont beide vrouwen te verleiden, terwijl Merteuil onderwijl ook nog eens Danceny verleidt. In het slotakkoord gaat iedereen ten onder de sadistische intriges, en blijft alleen de Marquise de Merteuil overeind.

De Franse revolutie moest nog uitbreken in 1782, maar broeit al volop in Liaisons dangereuses. Dat laat regisseur Serge van Veggel dan ook volop terugkomen in zijn regie: de bandeloze decadentie van de Franse adel ademt uit ieder detail in de Venetiaanse palazzo’s en schilderingen op scène, en ook hun bedienden worden als niet meer dan decorstukken behandeld. Zo laten Valmont en Merteuil in een veelzeggende scène hun overdadige ontbijt serveren op tafelbladen die rusten op de ruggen van hun bedienden, en gebiedt Merteuil haar vrouwelijke kamermeisjes deel te nemen aan haar sekspartij met muziekleraar Danceny. Het ademt #MeToo en machtsmisbruik, en het is dan ook een sterke toevoeging dat Van Veggel de bedienden zich gaandeweg af laat keren van hun meesters.

Waar de politiek-historische context ijzersterk wordt neergezet in de regie, worden de persoonlijke intriges met een flinke scheut humor gepresenteerd. Zo is de Vicomte de Valmont (gezongen door countertenor Yosemeh Adjei) geen moment écht geloofwaardig als de grote meesterverleider die hij zou moeten zijn: hij loopt op extreem hoge hakken, met ontbloot bovenlijf of, in geklede toestand, een wel erg doorzichtige blouse. Ook lukt het hem niet om zich níet seksueel te manifesteren. Heeft hij eens een scène niemand te verleiden, dan vergrijpt hij zich wel aan een klavecimbel of zichzelf. Ook voor een fataal duel verschijnt hij alsof hij eigenlijk verwachtte in carnavalsperiode op Grindr-date te gaan. Alle camp is innemend en werkt op de lachspieren, maar laat soms weinig ruimte over voor de ernst die ook in het verhaal en de karakters zit.

Om van de muzikale fragmenten één geheel te maken, had OPERA2DAY de Italiaanse componist Vanni Moretto geëngageerd. Hij versnijdt knap zijn eigen composities met die van Vivaldi. Daarbij imiteert hij soms Vivaldi, en brengt hij soms schurende dissonanten aan, steeds meer naarmate de morele en psychologische ontbinding van de karakters vordert. Het geheel wordt met een grote energie gespeeld door de Nederlandse Bachvereniging onder leiding van Hernán Schvartzman. Onder zijn muzikale leiding geen kaalgestripte, kille barok zoals de historische uitvoeringspraktijk wel eens voort heeft gebracht, maar een warmbloedige, door en door Italiaanse Vivaldi.

Als Marquise de Merteuil maakte de Italiaanse alt Candida Guida vooral theatraal indruk. Haar acteerwerk ademde het koelbloedige sadisme van haar karakter. Vocaal bleef het niveau wat achter: door de introverte muzikale passages kwam ze zonder kleerscheuren, door haar coloraturen niet.

De enige twee mannenrollen in Dangerous Liaisons waren ingevuld met countertenoren (Valmont en muziekleraar Danceny). Niet een heel voor de hand liggende keuze: countertenoren produceren een heel ander geluid dan de castraten uit Vivaldi’s tijd, en het maakte dat er weinig variatie in de mannenstemmen was. Als Valmont liet Yosemeh Adjei een heldere klank met mooie dramatische accenten horen. Maayan Licht schitterde als Danceny met zijn coloraturen, waarbij hij steeds hoger en hoger wist te reiken.

Als Présidente de Tourvel leverde de Sloveense mezzosopraan Barbara Kozelj misschien wel het sterkste aandeel in de avond, zowel op vocaal als theatraal gebied. Vol overtuiging voerde ze een invoelbare innerlijke strijd tegen haar gevoelens voor Valmont, zowel in langzame vocale passages als in knetterende coloraturen. Samen met de Canadese sopraan Stefanie True (Cécile) leverde zij misschien wel het overtuigendste bewijs dat Vivaldi’s operamuziek ten onrechte in de vergetelheid is geraakt.

Foto: Marco Borggreve