Wie herinnert zich niet de frustratie uit zijn of haar jeugd dat de volwassenen om je heen je niet serieus namen? Dat je dromen had en wensen, dat je voor je zag hoe je zelf je leven zou willen inrichten en dat niemand erop inging, of erger: dat ze het allemaal veel beter wisten en jouw ideeën aan de kant schoven? Je mocht wachten tot later.
De voorstelling Zoutloos (7+) van het Vlaamse gezelschap Studio Orka drukt ons met de neus op een absurde en wrede realiteit: wie ouder wordt maakt een omgekeerde ontwikkeling door. Ook in je latere jaren is er niemand die luistert en worden alle beslissingen voor je genomen. En als er geen later meer is, waar wacht je dan op?
Studio Orka is neergestreken in een bestaand bejaardencentrum, waardoor fictie en realiteit direct in elkaar overlopen – zoals vaker bij voorstellingen van dit gezelschap. We wachten bij het biljart en maken kennis met een emotionele arts, een bazige directrice en een ijverige stagiaire. Het draait vandaag om bewoonster Palmyra, gelegen in haar bruinleren relaxfauteuil, die ‘baasje van de dag’ mag zijn en gevraagd heeft om een feestelijke revue met zang en dans.
Maar zoals het verkleinwoord in haar eretitel al aangeeft moet je je afvragen wat dat voorstelt. Een voor een walsen verzorgers en familieleden over haar heen bij de voorbereidingen. De directrice is het type efficiënte zorgmanager dat aandacht uitdrukt in gewerkte minuten, de stagiaire gedraagt zich als een overenthousiaste kleindochter, de dokter is juist vader geworden en ziet overal gevaar, en haar zoon zit zo boordevol angsten en problemen dat hijzelf continu stoom moet afblazen met een ononderbroken stroom grappen, trucs en liedjes. Iedereen behandelt hier de ouderen als kleuters – op een manier die ook kleuters niet op prijs zouden stellen.
Als het niet allemaal zo onverbiddelijk opgewekt was neergezet in spel, beeld en timing zou je er bijna om huilen. Palmyra weet zelf wel beter. Gespeeld door Tania van der Sanden met een prachtige mengeling van berusting en hoop laat zij zien dat voor ouderen misschien wel heel andere wetten gelden. Wat heeft het voor zin om aan te horen dat je voorzichtig moet zijn met drank en feesten, als je de hele dag wel voelt dat je lichaam ver versleten is? Waarom zou je bang zijn om dood te gaan als je met je hele wezen weet dat je dan herenigd wordt met je grote liefde? Hoe troost je je bange volwassen zoon als zijn angst zo’n lawine aan activiteit meebrengt dat je alleen maar naast hem kunt zitten en wachten tot hij eindelijk is uitgeraasd?
Met een geduld dat met de jaren moet zijn gegroeid houdt ze vol en gaat zich mooi maken voor haar revue. Dat ze daarbij een echte Orka-grap uithaalt en het hele bejaardenhuis in beweging zet is een fijne bonus, maar het onderstreept wellicht ook het idee dat zij iets heeft gevonden waarvan wij het bestaan nog niet vermoeden. Dit is een voorstelling die je pakt. De eerste slimme stap is om ons in een werkend bejaardenhuis neer te zetten. Vervolgens zorgen het goed gedoseerde spel, enkele fijne verrassingen in de vormgeving en de rijke contrasten tussen de emoties ervoor dat de poëtische slotscène echt raakt. Misschien hebben we heel even kunnen zien hoe het is om oud te zijn.
Foto: Fred Debrock
