De zee als grens. Je kan niet verder. De zee als plek van afscheid. Voorgoed. De zee als avontuur. De zee lokt, stoot af, de zee neemt. Voor altijd. In drie performances krijgen we verhalen van mensen, nomaden die verder willen, maar niet kunnen, van mensen die komen, die verdwijnen. Vrijwillig, gedwongen, op zoek naar avontuur, naar zekerheid. Theater aan Zee toont in elke editie van haar festival werk van jonge mensen. Dat kunnen losse avondvoorstellingen zijn, dat kunnen locatieperformances zijn, dat kan in een tocht langs drie voorstellingen, zoals in Zeenomaden.

Ze zit met haar rug naar het publiek. Voor een computer, voor de webcam. Ze toont foto’s van haar kinderjaren, haar jeugd. Wij zien die op een scherm, naast haar. Ze typt zinnen. ‘Ik ben bang om te praten, … bang om beoordeeld te worden, …. bang om te herinneren.’ Haar gezicht zien we ook op het scherm. Strak. Er verschijnt pas een glimlach als ze een verhaal in het Perzisch vertelt. Daarna volgen filmbeelden, uit haar leven in Iran, uit haar nieuwe leven in België. We zien een chat-sessie, er volgen stiltes, slechts het kille tikken op het toetsenbord klinkt.

Sachli Gholamalizad is een jonge actrice van Iraanse afkomst, die al in meerdere theatervoorstellingen en tv-reeksen gespeeld heeft, en nu haar eerste productie maakt. Ze onderzoekt in A reason to talk haar eigen situatie, en vooral verklaringen voor de moeizame relatie met haar moeder. Op een groot scherm zien we fragmenten uit een interview met haar moeder. ‘Waarom zijn jullie naar België gekomen?’ De moeder probeert te antwoorden, de dochter lijkt nooit tevreden. Naar Canada hadden ze gewild, in België stopte het. Er volgen vragen over het leven in Iran, over haar vader, de opvoeding, het leven zelf. Met daartussendoor dagboekfragmenten, herinneringen, ontmoetingen, zoals met een oppervlakkige Amerikaanse vrouw die het zo cool vindt dat Gholamalizad geen hoofddoek van haar vader hoeft te dragen.

In een collage van beelden, film, getypte en gesproken woorden, de ene keer scherp, de andere keer stil, vangen we glimpen op van de botsingen tussen de leefwereld van haar moeder, haar jeugd in Iran, en die van Gholamalizads jeugd in België, haar wereld, haar leven. Naar het einde komt ook nog de grootmoeder ontwapenend in beeld. De relaties tussen moeder en dochter zijn niet zwart-wit. Beide vrouwen kennen een trots die ze willen bewaren, beide stellen zich kwetsbaar op, zijn openhartig, beide zijn broos. Het is een pakkende en pure voorstelling geworden, een zoektocht, die je tot diep in je vezels raakt.

Zo oprecht en integer is ook het hoorspel Terminus. We zitten op het gras op een duin, achter een walletje, zodat we alleen zicht hebben op de zee en niet op de krioelende mensenmassa onder ons op het strand. De open zee, het blauwe water, de horizon. Een paar meeuwen krassen boven ons. We horen via de luidsprekers achter ons de getuigenissen van twee vrouwen. De een vertelt over haar moeder die in de zee wilde sterven. Ze vertelt over moeders liefde voor de zee, hun strandtochten, over moeders laatste tochtje van het zand naar het water, over de resterende herinneringen. Een andere vrouw vertelt over de asuitstrooiing van haar man. Hij is jong gestorven, na een intens leven, een echt leven. Zijn vrouw en zijn twee kinderen strooien de as uit, vanaf een boot, voor de kust van Oostende. En elk jaar komen ze weer, om te herinneren, te treuren, mosselen te eten. De zee, onbereikbaar, verslindend, ongrijpbaar, de zee als troost. Emi Catteeuw weeft in haar intiem en ontroerend hoorspel de twee getuigenissen door elkaar, met geluiden van de zee, vogels, belletjes. Het is luisteren, stil worden.

Nog niet zo lang geleden werden er nog gewoon brieven geschreven tussen mensen op zee en aan het land. Over de zee die mensen scheidt, die mensen lokt, over het eenzaam achterblijven, het verlangen naar elkaar. Af en toe waren er contacten via radio. Astrid Ogiers, Thomas Van Caeneghem, Rob Banken en Trui Amerlinck (pas- of bijna-afgestudeerden van de Luca School of Arts in Leuven) maakten met hun Lieden op zee een mooie, sfeervolle en prettig nostalgische voorstelling rond dat verleden, met knappe muziek op cello, klarinet, gitaar, orgel en met zang, en ook visueel aantrekkelijk met projectie van in- en uitspringende woorden, zinnen, die een verhaal vertellen en beelden vormen. Deze visuele poëzie vormt een symbiose met het muzikale gedeelte. Woorden golven van het begin van ‘maan, roos, vis’ over ‘aap, noot, mies’ naar dichtregels, zinnen uit verhalen. Plots zijn ze weg, springen ze op een andere plek terug, een blauwe maan schuift ze van het zwarte bord, helder en licht, grappig, steeds treffend. Slauerhoff is niet ver weg in deze uitgepuurde collage van woorden en muziek. Lieden van zee was het derde pareltje dat we mochten meemaken in ons zwerftochtje langs de zee van Oostende.

(A reason to talk – Sachli Gholamalizad, foto Sarah Oyserman)