‘Aan een kunstenaar zijn bestaansrecht vragen is de vraag beantwoorden,’ zegt acteur Guy Clemens in de voorstelling Een eerlijk mens. Kunst heeft immers geen bestaansrecht. Clemens vertolkt de rol van Mark Rutte tegen wiens kunstbezuinigingen duizenden mensen op 27 juni 2011 protesteerden op het Malieveld in Den Haag. Doet hij de deur open, dan klinkt gejoel; op de televisie zapt hij echter naar alles behalve het nieuws. Schrijver Nathan Vecht en regisseur Lineke Rijxman situeren Een eerlijk mens in het Haagse torentje. Daar ligt het brandpunt van onze Nederlandse politiek. Daar neemt Rutte beslssingen, ook over de kunsten. Bij aanvang speelt Clemens piano, en hij doet dat verrassend goed. Hiermee drukt hij Ruttes kunstliefde uit. De voorstelling heeft het karakter van een gedachtenspel: stel dat Rutte écht van kunsten houdt?

Gezelschap Mugmetdegoudentand presenteert in Theater Bellevue drie voorstellingen onder de noemer Mugmetdevuurvliegen. Het zijn voorstellingen die een ’tijdelijk’ karakter hebben, een soort work-in-progress. Na afloop is het publiek uitgenodigd met de makers van gedachten te wisselen.

De politieke inzet van Een eerlijk mens is boeiend; de teksten zijn door Vecht scherp geschreven en het tempo ligt plezierig hoog. Sieger Sloot is de tweede acteur die als  klankbord dient voor Clemens. Feitelijk behelst de voorstelling een monoloog van Clemens over de betekenis van kunsten in Nederland. Hij bereidt een tekst voor ter rechtvaardiging van het regeringsbesluit de kunsten te beknotten. Onze beroemdste roman? Max Havelaar, een boek over handel. De beroemdste Nederlandse toneelzin? ‘De vis wordt duur betaald,’ ook al over handel en geld. Het beroemdste Nederlandse boek in het buitenland? Het Achterhuis,  maar dat is geen fictie. Nederland is geen land waar kunsten bloeien, lijkt het devies. Het is een land gedomineerd door handelsgeest. De Nederlandse schilderkunst, zoals die in het Mauritshuis is te zien, op slechts enkele passen afstand van Ruttes torentje, heeft weliswaar alle liefde en aandacht van Rutte, maar hij is helaas niet in staat het tij te keren. Aan het slot van de voorstelling licht het befaamde schilderij Het puttertje van Carel Fabritius op tegen de achterwand als hommage aan de schilderkunst.

Vecht stipt op slimme, aanstekelijke wijze het grote thema aan van de betekenis van kunst in Nederland. Rijxman heeft de voorstelling treffend geregisseerd met nadruk op expressief toneelspel. Clemens neemt moeiteloos de hoofdrol en toont in stijl en dictie opvallende gelijkenis met Rutte. Hij is rusteloos en druk, heeft een dwingende manier van spreken, overdrijft en vergroot zijn stijl uit. Maar ergens klopt er iets niet helemaal, ondanks de bevlogen inzet van Clemens, al is het lastig er de vinger op te leggen. In de begeleidende tekst staat de volgende mededeling: ‘Wat zou er gebeurd zijn als Mark Rutte er heel andere ideeën over cultuur op na houdt dan wij denken?’ Rutte heeft grote liefde voor de kunsten, met name voor de schilderkunst van de Gouden Eeuw tot Van Gogh, en voor de muziek. Dat is het fundament van de voorstelling en dat is het uitgangspunt van schrijver en regisseur.

Een cruciaal moment in de voorstelling vormt de stem van Ramsey Nasr als Dichter des Vaderlands die het indrukwekkende gedicht over ‘de nutteloze noodzaak van kunst’ op het Malieveld voordraagt. Zijn stem en de instemmende bijval dringt van buiten in het Haagse torentje van Rutte door. Dat is een mooi spel met binnen en buiten, met Ruttes isolement en de werkelijkheid buiten. In de intentie van de makers onderschrijft Clemens de woorden van Nasr; hij gaat erop door, varieert ze, maakt het gedicht groter en sterker. Die overdrijving kun je echter ook beschouwen als een kritische kanttekening, als een vorm van ironie. Maar gezien de inzet en zelfs de titel van Een eerlijk mens is dat niet het geval. Hoe bekwaam Clemens ook acteert, zijn overdrijving zet de toeschouwer mogelijk op het verkeerde been. Dat overkwam ondergetekende althans.

Maar een andere toeschouwer kan een heel andere blik op de voorstelling hebben en juist het spel van Gy Clemens als versterking van Ruttes kunstliefde opvatten. Misschien zou het een idee zijn om Sieger Sloot die fungeert als klankbord van Rutte een rol te geven waarin de tekst van Ramsey Nasr nog eens extra wordt benadrukt. Het initiatief van Mugmetdevuurvliegen is er inderdaad voor bedoeld aan de makers suggesties te geven.

Interessant is te achterhalen waarom nu precies Clemens’ rol voor meerdere interpretaties vatbaar is. Ik herinner me de voorstelling Superkapitalisten die nu onder de hoede van Mugmetdeoudentand is hernomen, met een belangrijke rol voor Sieger Sloot. Hoewel daarin ook gespeeld wordt met toneelspel en werkelijkheid, fictie en waarheid was die voorstelling volledig helder en volkomen strak in haar zeggingskracht. Een eerlijk mens biedt de toeschouwer meer marge het spel anders te beoordelen dan de intenties van de makers. Dat neemt niet weg dat de suggestie om Rutte te zien als groot kunstliefhebber en verdediger van de kunsten interessant is.